Çalışan Bilgilendirme Rehberi

4632 sayılı Kanun uyarınca, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ya da mavi kart sahibi ve 45 yaşını doldurmamış çalışanlar, işverenleri tarafından otomatik olarak OKS’ye dahil edilirler. Bu çerçevede işverenler çalışanlarının, özel sektör için prime esas kazançlarının, kamu için ise emeklilik keseneğine esas aylıklarının en az %3’ünü sisteme aktarırlar. Çalışanlar, OKS’de dilediği kadar kalma hakkına sahiptir.

Özel sektörde istihdam edilen çalışanların OKS’ye dahil edilmesinde aşağıdaki kademeli geçiş öngörülmüştür:

 (*) Çalışan sayısının belirlenmesinde, birden fazla işyeri olan işverenler için bütün işyerlerindeki çalışanların toplamı göz önünde bulundurulur. Ayrıca, yine çalışan sayısının tespitinde, giriş takvimi kapsamında çalışanın plana dahil edilmesi gereken son tarihten önce Sosyal Güvenlik Kurumuna iletilmesi gereken en son aylık prim ve hizmet belgesinde veya işyeri bildirgesinde yer alan çalışan sayısı dikkate alınacaktır.

Kamu için kademeli geçiş ise aşağıdaki şekilde öngörülmüştür:

(*) Bununla birlikte, tabloda yer alan kapsama alınma tarihlerinden sonra kamu idaresi sıfatını haiz olan kurum ve kuruluşlar, en geç kuruldukları veya bu sıfatı haiz oldukları tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren emeklilik planına dahil edilecektir.

Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerde çalışıyorsanız (5510 sayılı Kanun’un 5g maddesi kapsamındaysanız - örneğin, Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen bir Türk işçisiyseniz) OKS’ye dahil edilmezsiniz.

İşveren Değişikliği

İş değiştirdiğinizde, yeni işvereninizin OKS sisteminde olup olmama durumuna ve daha önce OKS’ye dahil olup olmamanıza ve yaşınıza bağlı olarak farklı uygulamalar belirlenmiştir.

Yeni işvereniniz OKS’de ise;     

• Önceki işyerinizde sisteme dahil edildikten sonra cayma hakkınızı kullanmış ya da sistemden ayrılmış ve yeni işinize başladığınız tarihte 45 yaşınızı doldurmamış iseniz sisteme yeniden dahil edilirsiniz.
• Önceki işyerinizde dahil edildiğiniz sertifikada sistemden cayma ve ayrılma hakkını kullanmamış iseniz, yeni işyerinizde sisteme yeniden dahil edilirsiniz. Yeni işverenin emeklilik planına, önceki işyerinizdeki sertifikanızı, mevcut birikimleriniz, emekliliğe esas süre ve devlet katkısı haklarınızla birlikte transfer edebilirsiniz.

Yeni işvereniniz OKS’de değil ise;

• Önceki işyerinizde dahil edildiğiniz sistemden cayma ve ayrılma hakkını kullanmamış iseniz, eski planınıza bireysel olarak belirlediğiniz tutar kadar katkı payı ödemeye devam edebilir ya da planınızı sonlandırabilirsiniz. Ödemeye devam etme durumunda yeni işvereninizin OKS kapsamına dahil olduğunda sunacağı emeklilik planına geçiş yapabilirsiniz.
• Önceki işyerinizde sisteme dahil edilmemiş iseniz, BES sizin için iyi bir alternatif olabilir.

Birden Fazla İşverenle Çalışanlar

Eğer birden fazla işverenle çalışıyorsanız ve bu işverenler sizin için SGK’ya ücret bildiriminde bulunuyorsa, OKS kapsamındaki her bir işvereniniz tarafından sunulan plana ayrı ayrı dahil edilirsiniz.

Bir İşverenle Çalışıp Birden Fazla Prime Esas Kazanç Elde Edenler

Bir işverenin birden çok işyerinde çalışıyorsanız (SGK’ya sizin için aynı işveren tarafından birden çok bildirim yapılıyorsa), OKS kapsamında olan her bir işyeri için ilgili emeklilik planına dahil edilirsiniz.

Bir Aydan Kısa Süreli Çalışıp İşten Ayrılan Çalışanlar

Bir iş yerinde bir gün bile çalışmış olup işten ayrılmış iseniz, prime esas kazanç matrahı oluşacağından sisteme dahil edilirsiniz.

Hâlihazırda Gönüllü BES Sözleşmesi Olan Çalışanlar

Gönüllü BES sözleşmeniz ile OKS kapsamındaki sözleşmeniz arasında bir ilişki yoktur. Bir başka anlatımla, hem OKS hem de BES sözleşmeniz mevcut ise, bu sözleşmelerin her biri için ayrı hesaplar açılır ve bu hesaplar arasında birikim transferi mümkün değildir.

OKS’de emeklilik şirketi seçimini ve sözleşmelerin başka bir emeklilik şirketine aktarımını sadece işveren yapar. Bu sebeple, otomatik katılım kapsamına dahil başka bir işveren için çalışmaya başlamadığınız sürece emeklilik şirketinizi değiştiremez ve birikimlerinizi başka bir emeklilik şirketine aktaramazsınız. Sistemde, faizli ya da faizsiz fon tercih edebilmek için yapacağınız plan değişiklik talebi dışında, emeklilik planı değişikliği de yapmanız mümkün değildir.

Bununla birlikte, katkı paylarınızın yatırıma yönlendirileceği fonları seçim hakkı size aittir. OKS’de faizli veya faizsiz fon seçenekleri mevcuttur ve sisteme giriş esnasında sizden fon tercihiniz alınır. Seçim hakkınızı kullanmadığınız takdirde, katkılarınızın yönlendirileceği fon tercihi sizin yerinize işvereniniz tarafından yapılır.

 Sunulacak fonlar, sertifikanızın sistemde geçirdiği süreye bağlı olarak aşağıdaki şekilde değişir.

Bu kapsamdaki fon dağılımı değişikliğini yılda en fazla 6 kez yapabilirsiniz.

• Otomatik katılım kapsamında birikimlerinizden yalnızca fon işletim gider kesintisi yapılabilir.

Birikimlerinizden fon işletim gider kesintisi haricinde, herhangi bir kesinti yapılamaz.

• Katkı payı tutarı değişikliği yapabilirsiniz.

Mevzuatla belirlenen en düşük katkı payı oranı %3’tür. Daha fazla katkı ödemek isterseniz, işvereninize bildirerek katkı payı oranını artırabilir veya artırmış olduğunuz tutarı yine 4632 sayılı Kanun’da belirtilen asgari katkı payı oranı olan %3’ten az olmamak kaydıyla düşürebilirsiniz.

Bununla birlikte, düzenli yatırılan katkı payının dışında dışarıdan ek katkı payı ödemesi yapamazsınız.

• Fon dağılımı değişikliği yapabilirsiniz.

Başlangıç döneminin bitiminden sonra, yılda 6 kez ile sınırlı olmak üzere, fon dağılımı değişikliği yapabilirsiniz.

• Ödemeye ara verebilirsiniz.

Katkı payı ödemelerinize ara vermeyi talep edebilirsiniz. Ancak 3 ayın sonunda katkı payı tekrar tahsil edilmeye başlanır. Ara verme sürenizi yeniden işvereninize ya da emeklilik şirketinize bildirimde bulunmak suretiyle uzatabilirsiniz.

• İşvereniniz değiştiğinde ve işten ayrıldığınızda ödemelere devam edebilirsiniz.

İşvereniniz değiştiğinde, yeni işvereniniz OKS kapsamında ise sizi OKS’ye dahil etmek zorundadır. Bu durumda, önceki işvereninizle yürürlükte olan bir OKS sözleşmeniz varsa, talep etmeniz halinde, birikiminiz yeni işyerinizdeki emeklilik planına transfer edilir.

Yeni iş yeriniz henüz OKS kapsamında değilse, mevcut sözleşmenize bireysel olarak ödeme yapabilirsiniz. Bu durumda, ödemeye devam etmeye yönelik talebinizi, işyeri değişikliğinizi izleyen ayın sonuna kadar emeklilik şirketinize iletmeniz gerekmektedir. Katkı payınız, Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, en az ilgili takvim yılında uygulanacak brüt asgari ücretin %3’ü oranında olmalıdır.  

• Sistemde dilediğiniz kadar kalabilirsiniz.

İlk katkı payınızın emeklilik şirketi hesabınıza nakden intikal ettiği tarihi takip eden iş gününde, OKS’ye dahil olduğunuza dair tarafınıza bilgi iletilir. Bu bildirimi müteakip iki ay içinde cayma talebinizi iletebilirsiniz. Bahse konu iki aylık süreden sonra da, dilediğiniz zaman sistemden ayrılabilirsiniz.

• Sistemden ayrıldıktan sonra, talep etmeniz durumunda sisteme yeniden dahil olabilirsiniz.

Kendi isteğinizle cayma veya sistemden ayrılma hakkınızı kullanarak sistemden ayrılırsanız, işvereninize sisteme tekrar dahil olma talebinizi iletmeniz halinde talep tarihi itibarıyla aynı işyerinde çalışıyorsanız ve ilgili takvim yılının ilk günü itibarıyla kırk beş yaşınızı doldurmadıysanız sisteme yeniden dahil olabilirsiniz.

OKS’den tüm sertifikalarınızı sonlandırarak çıkış yapmanız halinde, tekrar sisteme giriş yaptığınızda 1.000 TL ilave devlet katkısı hakkından yararlanamazsınız. Ancak, cayma hakkınızı kullandıysanız ve daha önce sertifikalarınız kapsamında ilave devlet katkısı hiç hesaplanmadıysa, tekrar sisteme giriş yaptığınızda 1.000 TL ilave devlet katkısından yararlanabilirsiniz. Ek olarak, sonlandırdığınız sözleşmeden kaynaklanan emekliliğe ve devlet katkısı hak edişine ilişkin sürelerinizi kaybedersiniz.

İşvereniniz ücretinizden en az %3 oranında yaptığı kesintiyi emeklilik şirketindeki adınıza açılan hesaba aktarır. Ödemiş olduğunuz katkı paylarınızı ve hesabınıza ait diğer bilgileri, emeklilik şirketinizin internet sitesinden takip edebilirsiniz. Ayrıca, emeklilik şirketinizce tarafınıza 3 ayda bir gönderilen “Çalışanları Bilgilendirme Notu”nda katkı payları hakkında bilgilere yer verilir.

Ödediğiniz katkı paylarınızı işvereniniz tarafından verilen maaş bordronuzda görebilirsiniz. 

İşvereniniz, katkı payınızı emeklilik şirketinize zamanında aktarmaz veya geç/eksik aktarırsa, ödenmeyen katkı payı ve mahrum kaldığınız muhtemel getiri tutarları işvereninizden tahsil edilerek emeklilik hesabınıza aktarılmalıdır.

OKS kapsamında tarafınıza;

• Ödenen katkı payı tutarının yüzde 25’i oranında devlet katkısı,
• 2 aylık başlangıç döneminin sonunda sistemde iseniz 1.000 TL ilave devlet katkısı,
• Emeklilik hakkınızı en az 10 yıllık gelir sigortası alarak kullanmayı tercih etmeniz durumunda, birikimlerinizin %5’i karşılığı ek devlet katkısı,

sağlanır.

Devlet katkısı taahhüt olarak hesaplanır ve taahhüt edilen bu tutarlar, devlet katkısı hesabınızda kayıt altına alınır. Devlet katkısı hesabınızda kayıtlı bu tutarların;

• Sistemde en az 3 yıl kalmanız durumunda %15’ine,
• Sistemde en az 6 yıl kalmanız durumunda %35’ine,
• Sistemde en az 10 yıl kalmanız durumunda %60’ına,
• Emeklilik, vefat ya da maluliyet halinde %100’üne,

hak kazanırsınız.

Taahhüt olarak kaydedilen %25’lik devlet katkısı tutarları, devlet katkısı ödemesinin hesaplandığı ayı takip eden takvim yılı başlarında, TÜFE değişimleri dikkate alınarak değerlenir. Hak ediş süresine göre, bu tutarın hak kazandığınız kısmı ise hesabınıza nakden ödenir.

Bununla birlikte, katkı payları için hesaplanacak devlet katkısında bir üst sınır bulunmaktadır. Bir takvim yılı içinde alabileceğiniz devlet katkısı tutarı, ilgili takvim yılı için belirlenen yıllık toplam brüt asgari ücret tutarı dikkate alınarak hesaplanır ve yıllık toplam brüt asgari ücret tutarının %25'ini geçemez. Limit hesabı katılımcı bazında yapılır. 1.000 TL ilave devlet katkısı, yıllık devlet katkısı limitine dahil değildir.

OKS kapsamındaki sözleşmeler için ayrı, BES kapsamındaki sözleşmeler için ayrı devlet katkısı limiti belirlenmiştir. Bir başka anlatımla, hem gönüllü BES, hem de OKS’de yer alıyorsanız, 2020 yılı devlet katkısı üst sınırları dikkate alındığında, otomatik katılım kapsamı dışındaki sözleşmeniz için azami 8.829,00 TL, otomatik katılım kapsamındaki sözleşmeniz için ise ayrıca 8.829,00 TL olmak üzere toplam 17.658,00 TL tutarında devlet katkısı alabilirsiniz.

4632 sayılı Kanun uyarınca, kapsam dahilindeki işverenler 45 yaşını aşmamış T.C. vatandaşı çalışanlarını OKS’ye dahil etmekle yükümlüdür. Bu çerçevede, işvereninizin size karşı bazı yükümlülükleri bulunmaktadır.

• Emeklilik şirketinin seçimi: İşvereniniz, 45 yaşını aşmamış iseniz, OKS’ye dahil edilmenizi teminen seçtiği emeklilik şirketi ile sözleşme yapmakla yükümlüdür.
• Fonların seçimi: İşvereniniz, OKS’ye girişiniz esnasında faiz içeren/içermeyen fon tercihinizi alır, tercihte bulunmamanız halinde söz konusu tercihi kendisi yapar.
• Katkı payının ödenmesi: İşvereniniz, katkı payınızı ücretinizden kesip emeklilik şirketinize zamanında ve doğru şekilde aktarmakla yükümlüdür.

OKS’den emekli olabilmeniz için, sisteme ilk giriş tarihinizden itibaren 10 yıl süreyle sistemde kalmanız ve 56 yaşınızı doldurmanız gerekir. Söz konusu şartları sağladıktan sonra sistemde kalıp katkı payı ödemeye devam edebilir ve birikimlerinizin daha da büyümesini sağlayabilirsiniz.

Emekliliğe hak kazanmanız ve bu hakkı kullanmanız durumunda,

• Bireysel emeklilik hesabındaki birikiminiz ve devlet katkısı hesabındaki tutarın bir kısmının veya tamamının defaten ödenmesini talep edebilirsiniz.
• OKS’de kalıp birikimlerinizi belirleyeceğiniz geri ödeme planına göre kısım kısım emeklilik şirketinden almayı da tercih edebilirsiniz.
• Birikimlerinizin bir kısmı veya tamamı ile yıllık gelir sigortası satın alarak, düzenli gelir elde edebilirsiniz.
• Birikimlerinizi toplu ödeme, programlı geri ödeme ya da yıllık gelir sigortası kapsamında paylaştırmak üzere ödeme yapılmasını talep edebilirsiniz.

Emeklilik hakkınızı kullanırken en az 10 yıllık gelir sigortası ürünü satın almanız halinde, birikim tutarınızın %5’i oranında ek devlet katkısına hak kazanırsınız.

OKS’den ayrılmanız halinde, emeklilik şirketince tarafınıza yapılacak ödemeler için elde ettiğiniz getiri tutarı üzerinden gelir vergisi (stopaj) kesintisi yapılır. Stopaj kesintisi oranı;

• Sistemden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlar için sadece %5,
• 10 yıl süreyle sistemde kalmakla birlikte sistemden emeklilik hakkı elde etmeden ayrılan katılımcılar için %10,
• Sistemde 10 yıldan az süreyle kalarak ayrılan katılımcılar için ise %15’tir. 

Çalışanın vefat etmesi halinde birikimleri ve varsa devlet katkısı hesabındaki tutarlar 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla emeklilik sözleşmesinde belirtilen lehdar(lar)a veya kanunî mirasçılarına ödenir.

Sözleşmede belirtilen lehdar(lar) veya sözleşmede lehdar belirtilmemiş ise kanuni mirasçılar, devlet katkısı tutarlarının tamamı dahil olmak üzere bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerin kendisine ödenmesini emeklilik şirketinden talep edebilir.

Talebin işleme alınabilmesi için emeklilik şirketleri;

• TÜİK Ölüm Belgesi (ölüm durumuna göre sağlık kurumundan, belediye tabibi, toplum sağlığı merkezi, jandarma karakol komutanlarından veya köy muhtarlarından alınmaktadır),
• Veraset İlamı (noterden veya ilgili mahkemeden alınmış),
• Vefat bildirimine yönelik olarak hazırlanan form veya dilekçe,
• Veraset ilamında yer alan varislerin kimlik fotokopisi ve kendi adlarına kayıtlı vadesiz TL IBAN numaraları,
• Veraset ve intikal vergisi ilişiksiz yazısı

gibi evrakları talep etmektedir.

Lehdar veya kanuni varislerin birikimlerin ödenmesi talebinden itibaren yirmi iş günü içinde, şirket, katılımcının birikimlerinin getirisi üzerinden %5 oranında gelir vergisi kesintisi yaptıktan sonra kalan tutarı ilgisine göre lehdar(lara)a veya kanunî mirasçılarına öder.

Çalışanın vefat etmesi sonucu birikimin;

• Kanuni mirasçılara ödenmesi halinde, birikim tutarının terekeye dahil edilerek,
• Katılımcının mirasçı olmayan üçüncü kişiyi lehdar tayin etmesi halinde, lehdarına ödenecek birikim tutarının ivazsız iktisap olarak,

(Gelir Vergisi Kanunu'nun 75'inci maddesi kapsamında menkul sermaye iradı olarak vergilendirildikten sonra) veraset ve intikal vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

2019 yılı için veraset yoluyla veya ivazsız suretle meydana gelen intikallerde veraset ve intikal vergisi oranları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

2019 yılı için veraset intikal vergisinde; evlatlıklar dâhil, füru ve eşten her birine isabet eden miras hisselerinde 250.125 TL (füru bulunmaması halinde eşe isabet eden miras hissesinde 500.557 TL), ivazsız suretle meydana gelen intikallerde 5.760 TL, istisna tutarı bulunmaktadır.

Diğer taraftan 28/03/2001 tarihli ve 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu kapsamında bireysel emeklilik hesabına yapılan devlet katkılarının hak kazanılan kısımları, veraset ve intikal vergisinden muaf tutulmaktadır.

Vefat halinde, varisi olduğunuz kişilerin emeklilik sözleşmesi bulunup bulunmadığını veya sözleşmesi varsa hangi şirkette bulunduğunu bilmiyorsanız, talebinizi veraset ilamınızın bir örneği ile Bize Ulaşın sayfası üzerinden EGM’ye iletebilirsiniz.