Bireysel Emeklilik Otomatik Katılım Fonlar Mevzuat Bilgi Merkezi

Üst Politika Belgeleri

Bireysel Emeklilik Sistemi ile ilgili üst politika ve strateji belgeleri aşağıda sunulmaktadır. Söz konusu belgeler, ülkemizdeki özel emeklilik sisteminin ve bu konuya ilişkin makroekonomik perspektifin gelişimi için yön verici ve kamu kurum ve kuruluşları için bağlayıcı niteliktedir.


Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programları

2024 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı

25 Ekim 2023 tarihinde Cumhurbaşkanı'nın 7739 sayılı kararıyla onaylanan Yıllık Program'da sektöre ve BES'e ilişkin bölümler aşağıdaki gibidir:

Mali Piyasalar - Sigortacılık ve Özel Emeklilik

“Türkiye’de sigortacılık ve bireysel emeklilik sektörlerinde Haziran 2023 itibarıyla 74 şirket bulunmakta ve bu şirketlerden 50’si hayat dışı, 20’si hayat ve emeklilik ve 4’ü reasürans alanında faaliyet göstermektedir.”

“Sigortacılık sektöründe 2022 yılında toplam prim üretimi, 2021 yılına göre yüzde 123 oranında artarak 235 milyar TL olmuştur. Direkt prim üretimi, bir önceki yıla göre yüzde 121 oranında artarak 214 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiş, 21 milyar TL tutarında da endirekt olarak üretim sağlanmıştır. Sigorta şirketleri tarafından sigortalılara verilen teminat GSYH’nin 24 katı olarak gerçekleşmiştir.”

“Sigortacılık sektöründe uluslararası sermayenin payı 2018 yılı öncesinde yüzde 70’lerin üzerinde seyrederken, son yıllarda uluslararası sermayeli şirket sayılarındaki azalma sonucunda 2022 yılında toplam ödenmiş sermaye açısından yabancı sermayenin payı yüzde 56,8 olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde uluslararası sermayenin toplam prim üretimindeki payı ise yüzde 52 olmuştur. Haziran 2023 itibarıyla sektörde faaliyet gösteren 74 şirketin 38’inde yabancı ortakların payı yüzde 50’nin üzerinde bulunmakta olup uluslararası sermayeye sahip şirket sayısı 44’tür.”

“Sigortacılık sektörünün net dönem kârı 2021 yılında 12,9 milyar TL iken 2022 yılında yüzde 53 oranında artarak 19,7 milyar TL’ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde, hayat dışı sigorta şirketleri 8 milyar TL ve hayat-emeklilik şirketleri 10 milyar TL kâr elde etmiştir. 2022 yılında reasürans şirketleri de 1,6 milyar TL kâr kaydetmiştir. Hayat dışı ve hayat-emeklilik şirketlerinin teknik ve toplam net kârı son beş yılda düzenli olarak artmıştır.”

“Bireysel emeklilik ve otomatik katılım sisteminde toplam fon büyüklüğü 2022 yılı sonunda bir önceki yıla göre yüzde 77,3 oranında artışla 433,4 milyar TL’ye ulaşmıştır. Eylül 2023 itibarıyla toplam fon büyüklüğü 671,1 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.”

“Eylül 2023 itibarıyla bireysel emeklilik sisteminde katılımcıların fon büyüklüğü, devlet katkısı dâhil 621,7 milyar TL’ye ulaşmış, katılımcı sayısı ise 8,4 milyon kişi olarak gerçekleşmiştir. Otomatik katılım sisteminde ise çalışanların fon büyüklüğü devlet katkısı dâhil 49,4 milyar TL’ye ulaşmış olup sistemde 7,2 milyon çalışan yer almaktadır.”

Yurtiçi Tasarruflar - Mevcut Durum

“Türkiye ekonomisinde yüksek oranlı ve istikrarlı büyümenin sağlanmasında finansmanın sürdürülebilir ve sağlıklı kaynaklardan temin edilmesi önem arz etmektedir. Yatırımların salgın ve jeopolitik gerilimler gibi dış şoklara karşı daha az kırılgan, güvenilir ve kalıcı kaynaklardan sağlanması bakımından yurt içi tasarruflar önemli rol oynamaktadır.”

“Toplam yurt içi tasarrufların GSYH’ye oranı, 2009-2022 yılları arasında ortalama yüzde 25,5, 2022 yılında ise yüzde 30,0 olarak gerçekleşmiştir. Özel kesim tasarruflarının önemli bir kısmını oluşturan şirket tasarruflarının GSYH’ye oranı 2016 yılından sonra artış eğilimine girmiş ve 2022 yılında yüzde 20,6 seviyesine ulaşmıştır. 2021 yılı itibarıyla toplam yurt içi tasarruf oranı, OECD ve AB ortalamasının üzerinde ancak Orta-Gelirli ve Üst-Orta Gelirli Ülkeler ortalamasının altındaki seyrine devam etmektedir.”

“2003 yılında faaliyete başlayan Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ve 2017 yılında yürürlüğe giren Otomatik Katılım Sistemi (OKS), devlet teşvikleriyle birlikte tasarrufların artırılmasında önemli bir rol oynamakta olup, ekonominin uzun vadeli finansmanında da önemli bir ihtiyaca cevap vermektedir. 26 Eylül 2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelikle katılımcıların BES’ten ayrılmadan, birikimlerinin bir kısmını acil ihtiyaçları için kullanabilmeleri sağlanmaktadır. Katılımcılara evlilik, konut alımı, eğitim masrafları (Türkiye’de faaliyet gösteren üniversitelerin herhangi bir örgün eğitim lisans programına kayıtlı olmak ve 21 yaşı aşmamış olmak) ve doğal afet halinde belirli şartlar çerçevesinde BES’teki birikiminin bir kısmını çekebilme imkânı getirilmiştir.”

“30 Eylül 2023 itibarıyla BES katılımcı sayısı yaklaşık 8,4 milyon kişiye, fon büyüklüğü 621,7 milyar TL’ye, sistemin verdiği emekli sayısı da 251.558 kişiye ulaşmıştır. Aynı tarih itibarıyla OKS kapsamındaki çalışan sayısı yaklaşık 7,2 milyon kişiye, fon büyüklüğü ise 49,4 milyar TL’ye ulaşmıştır. BES katılımcı sayısında son dönemdeki artışta, 18 yaş altına sisteme katılım imkânının getirilmesinin ve devlet katkısının yüzde 30’a yükseltilmesinin etkili olduğu değerlendirilmektedir. BES ve OKS toplam fon tutarı, 30 Eylül 2023 itibarıyla (devlet katkısı dâhil) 671,1 milyar TL olmuştur.”

Yurtiçi Tasarruflar - Politika ve Tedbirler

Politika / Tedbir

Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar

Yürütülecek Faaliyetler ve Projeler

Bireysel emeklilik sistemi (BES) daha cazip hale getirilerek fon tutarı ve katılımcı sayısı artırılacak, Otomatik Katılım Sistemi (OKS) işveren katkısını içerecek şekilde geliştirilecek ve fon çeşitliliği sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.349)

Tedbir 349.1. OKS'nin işveren katkısını da içeren ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulacaktır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı (S), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Sosyal Güvenlik Kurumu

1. Yurt dışı iyi uygulamalar incelenecektir.
2. Ülkemize özgü Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) modeli oluşturulacaktır.

Tedbir 349.2. OKS’de fon çeşitliliği katılımcıların farklı risk algısı ve tercihlerini dikkate alacak şekilde artırılacaktır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı (S), Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu, SPK, Emeklilik Gözetim Merkezi

1. OKS'de yer alan çalışanların tercih edebileceği fon evreninin genişletilmesine yönelik düzenleme yapılacaktır.
2. OKS’de yer alan çalışanlara Bireysel Emeklilik Fon Alım-Satım Platformu (BEFAS) aracılığıyla BES fonlarına yatırım yapabilme imkanı sağlanacaktır.
3. OKS'de sunulan Başlangıç Fonları ile sistemdeki Standart Fonların yatırım sınırlamaları gözden geçirilecektir.

Tedbir 349.5. Yükseköğretim kurumlarına kayıtlı 25 yaş altı öğrencilerin BES’e katılımlarını ve sistemde kalmalarını teşvik edici uygulamalar hayata geçirilecektir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı (S), Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu, YÖK, Sigorta Birliği, Emeklilik Gözetim Merkezi

1. Uygulamaya yönelik model önerileri geliştirilecektir.
2. BES mevzuatında gerekli düzenlemeler yapılacaktır.

Katılım finansa ilişkin uygulamalar ve mevzuat altyapısı geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.382)

Tedbir 382.5. Katılım sigortacılığı mevzuat altyapısı ve ekosistemi geliştirilecektir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı (S), Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi

1. Katılım sigortacılığı uygulamaları kapsamında izlenmesi gereken teknik işleyişin düzenlenmesine dayanak teşkil etmesi amacıyla mevzuat hazırlama çalışması yapılacaktır.
2. Katılım sigortacılığı teknikleri ve işleyişe ilişkin diğer hususlarla ilgili olarak mevzuat hazırlama çalışması yapılacaktır.
3. Katılım sigortacılığı uygulamaları kapsamında izlenmesi gereken teknik işleyişin düzenlenmesi amacıyla Katılım Esasları Çerçevesinde Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelikte değişiklik yapılacaktır.

Sosyal güvenlik sistemi, emekli refahının artırılması ve kişilere ilave sağlık güvencesi sağlanması amacıyla tamamlayıcı emeklilik ve sağlık sistemleriyle desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.410)

Tedbir 410.1. Genel Sağlık Sigortası sisteminin sürdürülebilirliğinin güçlendirilmesi, kişilere alternatif bir sağlık güvencesi sağlanması ve sağlık hizmet sunumundaki kapasitenin etkin kullanımı için tamamlayıcı sağlık sigortacılığı teşvik edilecektir. Hazine ve Maliye Bakanlığı (S) Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu 1. Sağlık hizmet kapasitesinin etkin kullanımının teminen kişilere uygun maliyetlerle alternatif sağlık güvencesi sağlamak üzere tamamlayıcı sağlık sigortacılığının yaygınlaştırılmasına yönelik mevzuat değişikliği için hazırlık çalışmaları yürütülecektir.

2023 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı

25 Ekim 2022 tarihinde Cumhurbaşkanı'nın 6294 sayılı kararıyla onaylanan Yıllık Program'da sektöre ve BES'e ilişkin bölümler aşağıdaki gibidir:

Mali Piyasalar - Sigortacılık ve Özel Emeklilik

“Türkiye’de sigortacılık ve bireysel emeklilik sektörlerinde Haziran 2022 itibarıyla 70 şirket bulunmakta ve bu şirketlerden 45’i hayat dışı, 21’i hayat ve emeklilik ve 4’ü reasürans alanında faaliyet göstermektedir.”

“Sigortacılık sektöründe 2021 yılında toplam prim üretimi, 2020 yılına göre yüzde 28 oranında artarak 105,4 milyar TL olmuştur. Direkt prim üretimi, bir önceki yıla göre yüzde 27,6 oranında artarak 96,6 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiş, 8,7 milyar TL tutarında da endirekt olarak üretim sağlanmıştır. Sigorta şirketleri tarafından sigortalılara verilen teminat yükselerek GSYH’nin 32 katı olarak gerçekleşmiştir.”

“Sigortacılık sektöründe uluslararası sermayenin payı 2018 yılı öncesinde yüzde 70’lerin üzerinde seyrederken, son yıllarda uluslararası sermayeli şirket sayılarındaki azalma sonucunda 2021 yılında toplam ödenmiş sermaye açısından yabancı sermayenin payı yüzde 57,9 olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde uluslararası sermayenin toplam prim üretimindeki payı ise yüzde 51,8 olmuştur. Haziran 2022 itibarıyla sektörde faaliyet gösteren 70 şirketin 36’sında yabancı ortakların payı yüzde 50’nin üzerinde bulunmakta olup uluslararası sermayeye sahip şirket sayısı 42’dir.”

“Sigortacılık sektöründe 2020 yılında kâr 10,5 milyar TL iken 2021 yılında yüzde 22 oranında artarak 12,9 milyar TL’ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde, hayat dışı sigorta şirketleri 6,4 milyar TL ve hayat-emeklilik şirketleri 5,6 milyar TL kâr elde etmiştir. 2021 yılında reasürans şirketleri de 829 milyon TL kâr kaydetmiştir. Hayat dışı ve hayat-emeklilik şirketlerinin teknik ve toplam net kârı son beş yılda düzenli olarak artmakta iken 2022 Haziran ayı itibariyla bir önceki yılın aynı dönemine göre düşüş gerçekleşmiştir.”

“Bireysel emeklilik ve otomatik katılım sisteminde toplam fon büyüklüğü, 2021 yılı sonunda bir önceki yıla göre yüzde 43,6 oranında artışla 244,4 milyar TL’ye ulaşmıştır. Eylül 2022 itibarıyla toplam fon büyüklüğü 348 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.”

“Eylül 2022 itibarıyla bireysel emeklilik sisteminde katılımcıların fon büyüklüğü, devlet katkısı dâhil 322 milyar TL’ye ulaşmış, katılımcı sayısı ise 7,6 milyon kişi olarak gerçekleşmiştir. Otomatik katılım sisteminde ise çalışanların fon büyüklüğü devlet katkısı dâhil 26 milyar TL’ye ulaşmış olup sistemde 6,6 milyon tekil kişi çalışan yer almaktadır.”

Yurtiçi Tasarruflar - Mevcut Durum

“Türkiye ekonomisinin hedeflenen güçlü ve istikrarlı büyümeyi sağlaması için gerekli yatırımların finansmanının salgın ve jeopolitik gerilimler gibi dış şoklara karşı daha az kırılgan ve sürdürülebilir kaynaklardan sağlanması bakımından yurt içi tasarruflar önem arz etmektedir.”

“Toplam yurt içi tasarruf oranı, 2009-2021 yılları arasında ortalama yüzde 25,1 olarak gerçekleşmiştir. 2020 yılında yüzde 26,7 olarak gerçekleşen yurt içi tasarruf oranı kamu tasarruflarındaki 1,8 puanlık artışın katkısıyla 2021 yılında yüzde 30,3 seviyesine yükselmiştir. 2015 yılı sonrasında mali olmayan şirket tasarruflarının artış eğilimine girdiği ve 2018 yılında hanehalkı tasarruflarının üzerine çıktığı görülmektedir. 2020 yılında yurt içi tasarruf oranının OECD, Avrupa Birliği ve Yüksek Gelirli Ülkeler ortalamasının üzerinde ancak Orta-Gelirli ve Üst-Orta Gelirli Ülkeler ortalamasının altında seyrettiği görülmektedir. 2021 yılında ise AB ortalamasına göre toplam yurt içi tasarruf oranı bir miktar daha yüksek gerçekleşmiştir.”

“Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) 2003 yılında faaliyete başlamış ve 2013 yılı başında getirilen devlet katkısı ile hızlı bir büyüme trendi yakalamıştır. 2017 yılında yürürlüğe giren Otomatik Katılım Sistemi (OKS) ile katılımcı sayısı daha da artmıştır. 2021 ve 2022 yıllarında BES’in cazibesini artırmak için ilave bir dizi teşvik ve iyileştirme uygulaması hayata geçirilmiştir.”

“22 Ocak 2022 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan “Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” doğrultusunda BES’te yeni düzenlemeler uygulamaya konulmuştur. Söz konusu değişikliklerin temel amacı, BES’te yer alan mevcut katılımcıların sistemde kalmasının teşvik edilmesi ve BES’in yeni katılımcılar için cazip hale getirilmesidir. Düzenleme çerçevesinde; devlet katkısı oranı yüzde 25’ten yüzde 30’a yükseltilmiş, katılımcıların ödeyecekleri katkı paylarının yıllık brüt asgari ücreti aşan kısmı için de takip eden yıllarda devlet katkısı alabilmeleri sağlanmış, 45 yaşını aşan çalışanların da talep etmeleri halinde OKS’ye katılmalarına imkân tanınmıştır. Ayrıca katılımcılara sistemde kazanmış oldukları süre ve diğer haklarını kaybetmeksizin kısmi çekiş hakkı tanınmış ve BES sözleşmelerinden kaynaklı alacağın temlik edilmesi suretiyle bankalara teminat olarak gösterilebilmesine imkân tanınmıştır.”

“30 Eylül 2022 itibarıyla BES katılımcı sayısı yaklaşık 7,6 milyon kişiye, fon büyüklüğü 322,3 milyar TL’ye, sistemin verdiği emekli sayısı da 191.074 kişiye ulaşmıştır. Aynı tarih itibarıyla OKS kapsamındaki çalışan sayısı yaklaşık 6,6 milyon kişiye, fon büyüklüğü ise 25,8 milyar TL’ye ulaşmıştır. BES katılımcı sayısında son dönemdeki artışta, 18 yaş altına sisteme katılım imkânının getirilmesinin ve devlet katkısının yüzde 30’a yükseltilmesinin etkili olduğu değerlendirilmektedir. BES ve OKS toplam fon tutarında son aylarda artış kaydedilmiş, 30 Eylül 2022 itibarıyla (devlet katkısı dâhil) toplam fon büyüklüğü 348,1 milyar TL olmuştur.”

Yurtiçi Tasarruflar - Politika ve Tedbirler

Politika / Tedbir

Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar

Yürütülecek Faaliyetler ve Projeler

Uzun vadeli tasarruf yapma eğiliminin güçlendirilmesi ve bireylerin emeklilik gelirlerinin artırılması saiki doğrultusunda kamu emeklilik sistemi dışındaki sistemlere katılım teşvik edilecek; bireysel emeklilik sistemi (BES) katılımcı sayısı, sistemde kalış süresi ve fon tutarını artıracak şekilde geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.223.)

Tedbir 223.5. Bireysel Emeklilik Sistemindeki katılımcıların finansman ihtiyaçları sebebi ile sözleşmelerini sonlandırmak yerine BES birikimleri sayesinde sistemden ayrılmadan avantajlı koşullarla kredi çekebilmesi için alacağın devri uygulamasının hayata geçirilmesi sağlanacaktır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı (S), Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Sermaye Piyasası Kurulu

1. Katılımcının ortalama fon büyüklüğü, ortalama tüketici kredisi tutarları dikkate alınarak durum analizi ve projeksiyon çalışması yapılacaktır. 2. Paydaşların görüşleri doğrultusunda taslak Yönetmelik hazırlanacaktır. 3. Yönetmelik değişikliği yayımlanacaktır. 4. Katılımcılar, bankalar ve emeklilik şirketleri arasındaki koordinasyonu sağlayacak bir altyapı kurulacaktır.

2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı

25 Ekim 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı'nın 4633 sayılı kararıyla onaylanan Yıllık Program'da BES'e ilişkin bölümler aşağıdaki gibidir:

Mali Piyasalar - Mevcut Durum

"Finans sektörünün toplam aktif büyüklüğü, 2021 yılı Haziran ayında 7,9 trilyon TL olarak gerçekleşmiş olup aktiflerin GSYH’ya oranı yüzde 133 olmuştur. 2020 yılı sonuna göre bankalar, banka dışı kredi kuruluşları ile sigorta ve emeklilik şirketlerinin aktif büyüklüklerinin GSYH’ya oranları milli gelirdeki yüksek artışın da etkisiyle azalmıştır. Banka dışı kredi kuruluşları ile sigorta ve emeklilik şirketlerinin sektör payları değişmezken bankaların sektör payı biraz gerilemiştir. Bu dönemde portföy yönetim şirketleri, hem portföy büyüklüğünün GSYH’ya oranını hem de sektör payını artırmıştır."

Mali Piyasalar - Sigortacılık ve Özel Emeklilik

“Türkiye’de sigortacılık ve bireysel emeklilik sektörlerinde Haziran 2021 itibarıyla toplamda 65 şirket bulunmakta ve bu şirketlerden 41’i hayat dışı, 21’i hayat ve emeklilik ve 3’ü de reasürans alanında faaliyet göstermektedir.”

“Sigortacılık sektöründe 2019 yılında kâr 7,9 milyar TL iken 2020 yılında yüzde 33 oranında artarak 10,5 milyar TL’ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde, hayat dışı sigorta şirketleri 6 milyar TL ve hayat-emeklilik şirketleri 4,1 milyar TL kâr elde etmiştir. Hayat dışı ve hayat-emeklilik şirketlerinin teknik ve toplam net kârı son beş yılda düzenli olarak artmıştır. 2020 yılında reasürans şirketleri de 450 milyon TL kâr kaydetmiştir.”

“Bireysel emeklilik ve otomatik katılım sisteminde toplam fon büyüklüğü, 2020 yılı sonunda bir önceki yıla göre yüzde 33,6 oranında artışla 170,1 milyar TL’ye ulaşmıştır. Eylül 2021 itibarıyla toplam fon büyüklüğü 191,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.”

“Eylül 2021 itibarıyla bireysel emeklilik sisteminde katılımcıların fon büyüklüğü, devlet katkısı dâhil 177 milyar TL’ye ulaşmış, katılımcı sayısı ise 7 milyon kişi olarak gerçekleşmiştir. Otomatik katılım sisteminde ise çalışanların fon büyüklüğü 14 milyar TL’ye ulaşmış olup sistemde 6 milyon tekil kişi çalışan yer almaktadır.”

“25/5/2021 tarihli ve 31491 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7319 sayılı Kanunla 5684 sayılı Sigortacılık Kanununda değişiklik yapılarak teminatı bulunmayan veya teminat bulunmasında güçlük çekilen riskler için teminat sağlaması, bu riskler için sigorta veya reasürans havuzları ve benzeri mekanizmaları yürütmesi amacıyla tüzel kişiliği haiz Özel Riskler Yönetim Merkezi kurulmuştur. Söz konusu Merkezle ayrıca diğer özellikli kuruluşlarla reasürans desteği işbirliği kurulmasına ve böylece reasürans primlerinin bir bölümünün yurtiçinde kalmasına da imkan sağlanmıştır. Aynı kanunla 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununda değişiklik yapılarak bireysel emeklilik sistemine 18 yaş altı kişilerin de katılabilmeleri mümkün hale getirilmiştir.”

Yurtiçi Tasarruflar - Mevcut Durum

“Türkiye ekonomisinde yüksek oranlı ve istikrarlı büyümenin sağlanması için gerekli yatırımların finansmanında yurt içi tasarruflar önemli rol oynamaktadır. Yatırımların finansmanının sürdürülebilir ve sağlıklı kaynaklardan temin edilmesi, salgın gibi olası şoklara karşı daha dayanıklı hale gelinmesi ve dış kaynaklara olan bağımlılığın azaltılması için yurt içi tasarrufların yüksek ve istikrarlı bir düzeyde olmasına ihtiyaç duyulmaktadır.”

“Toplam yurt içi tasarruf oranı, 2009-2020 yılları arasında ortalama yüzde 24,6 olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu oran 2011 yılı ve sonrasında artış sergileyerek 2018 yılında yüzde 27,7’ye ulaşmıştır. Tasarruf oranı, 2019 yılında dengelenme sürecinde yüzde 26’ya inmiş, ancak 2020 yılında özel kesim tasarruf oranında kaydedilen artışın etkisiyle yüzde 26,8’e yükselmiştir. Ülkemizde tasarruf oranı 2020 yılı itibarıyla orta-yüksek gelirli ülkelerin tasarruf oranlarının altında olmakla beraber, OECD ve Avrupa Birliği ortalamasının üzerinde seyretmektedir.”

“Uzun vadeli tasarrufların artırılması bakımından önemli olan bireysel emeklilik sisteminde (BES) 2013 yılı başında yürürlüğe giren devlet katkısı uygulamasıyla birlikte kayda değer ilerlemeler sağlanmıştır. 2012 yılı sonunda 3,1 milyon olan katılımcı sayısı, 30 Eylül 2021 itibarıyla yaklaşık 7 milyona ulaşmış, fon büyüklüğü ise 20,3 milyar TL’den 176,7 milyar TL’ye (22,2 milyar TL’si devlet katkısı) yükselmiştir. Ayrıca, gönüllülük esasına dayalı BES’in yanı sıra, çalışanların emeklilik dönemlerindeki refah düzeylerinin yükseltilmesini hedefleyen otomatik katılım sistemi 1 Ocak 2017 yılında yürürlüğe girmiştir. 30 Eylül 2021 itibarıyla sistemde yaklaşık 6 milyon çalışan katkı payı ödemeye devam ederken toplam fon büyüklüğü 14,6 milyar TL’ye (0,6 milyar TL’si devlet katkısı) ulaşmıştır.”

“25 Mayıs 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 7319 sayılı Kanunla, 18 yaşından küçüklerin BES kapsamına alınmasına ilişkin yasal düzenleme hayata geçirilmiştir. Söz konusu kanunla aynı zamanda, üyelerine veya çalışanlarına emekliliğe yönelik taahhütte bulunan dernek, vakıf ve sandıkların birikimlerini 31 Aralık 2023 tarihine kadar kısmen veya tamamen BES’e aktarabilme imkânı sağlanmıştır.”

“6 Mayıs 2021 tarihinde Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelikte yapılan değişiklikle birlikte emeklilik yatırım fonlarının merkezi bir platformdan (BEFAS) alınıp satılabilmesine yönelik düzenleme hayata geçirilmiştir. Yine aynı yönetmelikle, yılda altı kez yapılabilen fon dağılımı değişikliği sayısı 12’ye çıkarılmıştır.”

Yurtiçi Tasarruflar - Amaç

“Türkiye ekonomisinde yüksek oranlı ve istikrarlı büyümenin sağlanmasında finansmanın sürdürülebilir ve sağlıklı kaynaklardan temin edilmesi, dış kaynaklara olan bağımlılığın azaltılması ve kaynakların gelir artırıcı, istihdam sağlayıcı ve verimlilik potansiyeli yüksek alanlara yönlendirilmesi temel amaçtır.”

“Emekliliğe yönelik ve uzun vadeli tasarrufları artırmak amacıyla oluşturulan bireysel emeklilik sistemi, sistemin katılımcı tabanını genişletmeye yönelik çalışmalar kapsamında gelişimini sürdürmektedir. Sistemde istikrarlı büyümenin yakalanabilmesi adına önümüzdeki dönemde katılımcı sayısının ve fon büyüklüğü artışının sürdürülebilir kılınmasına yönelik iyileştirmeler gerçekleştirilecektir.”

“Mevcut Konut Hesabı Sistemi daha cazip hale getirilerek yastık altı tasarrufların finansal sisteme çekilmesine katkı sağlanacaktır.”

“Ticari mevduatların mevduat sigortası kapsamına dâhil edilmesiyle tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin daha fazla korunması sağlanacak, böylelikle tasarrufların finansal sisteme çekilmesi özendirilecektir.”

Yurtiçi Tasarruflar - Politika ve Tedbirler

"Finansal sistem dışında bulunan kaynakların, araçlar çeşitlendirilerek finansal sisteme çekilmesi sürdürülecektir."

Politika / Tedbir

Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar

Yürütülecek Faaliyetler ve Projeler

Finansal sistem dışında bulunan kaynakların, araçlar çeşitlendirilerek finansal sisteme çekilmesi sürdürülecektir. (Kalkınma Planı p.226)

Tedbir 226.1. Yastık altı tasarrufların finansal sisteme çekilmesini sağlayacak özel teşvikler sürdürülecek ve yeni teşvikler tasarlanacaktır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı (S), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Sermaye Piyasası Kurulu, Strateji ve Bütçe Başkanlığı

Hanehalkı tasarruflarının artırılmasını ve söz konusu tasarrufların finansal sisteme geçmesini teşvik etmek amacıyla oluşturulan Konut Hesabı sistemi gerekli mevzuat değişiklikleri ile revize edilerek daha cazip hale getirilecektir.

Yurtiçi Tasarruflar - Hedefler

Performans Göstergeleri

Birim

2020

2021 (3)

2022 (4)

Yurt İçi Tasarruf Oranı (GSYH İçinde)

Yüzde 26,8 27,4 28,3
Kamu Kesimi Tasarruf Oranı (GSYH İçinde) (5) Yüzde -1,0 -0,7 -0,6
Özel Kesim Tasarruf Oranı (GSYH İçinde) Yüzde 27,8 28,1 28,9
BES Katılımcı Sayısı (1) (6) Milyon Kişi 12,6 13,0 13,5
BES Fon Tutarı (1) (2) Milyar TL 133,4 135,5 149,1

(1) Yıl sonu itibarıyla gönüllü ve otomatik katılıma dayalı sistemlerin toplamıdır.
(2) 2018 fiyatlarıyla
(3) Gerçekleşme Tahmini
(4) Program
(5) Bu gösterge aynı zamanda merkezi yönetim bütçesinde yer alan Stratejik Yönetim ve Kaynak Tahsisi Programının performans göstergelerinden biridir.
(6) Bu gösterge aynı zamanda merkezi yönetim bütçesinde yer alan Finansal Sistemin Geliştirilmesi ve Sigortacılık Programının performans göstergelerinden biridir.

2020 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı

4 Kasım 2019 tarihinde Cumhurbaşkanı'nın 1733 sayılı kararıyla onaylanan Yıllık Program'da BES'e ilişkin bölümler aşağıdaki gibidir:

Mali Piyasalar - Sigortacılık ve Özel Emeklilik

"Türkiye’de sigortacılık ve bireysel emeklilik sektörlerinde 2017 yılı sonunda 62 olan faal şirket sayısı, iki hayat dışı şirketin birleşmesi ve hayat dışı branşlarda bir sigorta şirketinin faaliyete başlaması üzerine 2018 yılı sonu itibarıyla değişmemiştir. Söz konusu şirketlerden 38’i hayat dışı, 17’si hayat ve emeklilik, 5’i hayat ve 2’si de reasürans alanında faaliyet göstermektedir."

"Sigortacılık sektöründe 2018 yılında toplam prim üretimi, 2017 yılına göre yüzde 17,3 artarak 54,6 milyar TL olmuştur. Direkt prim üretimi, bir önceki yıla göre yüzde 14,5 artarak 50,4 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiş, 4,2 milyar TL tutarında da reasürans yoluyla prim üretilmiştir. Sigorta şirketleri tarafından sigortalılara verilen teminat tutarı, 2018 yılında yüzde 18,4 artışla 126,9 trilyon TL’ye yükselerek GSYH’nın 34 katı olarak gerçekleşmiştir."

"Sigortacılık sektöründe uluslararası sermayenin payı son dört yılda yüzde 70 ve üzerinde gerçekleşmiştir. Ancak 2018 yılında iki uluslararası sermayeli şirketin çekilmesi sonucunda, uluslararası sermayenin payı toplam ödenmiş sermaye açısından yüzde 68’e düşmüş; uluslararası sermayenin toplam prim üretimindeki payı ise yüzde 58 olmuştur. Sektörde yer alan 62 şirketin 38’inde yabancı ortakların payı yüzde 50’nin üzerinde bulunmakta olup uluslararası sermayeye sahip şirket sayısı 42’dir."

"Sigortacılık sektörü karı 2017 yılında 3,7 milyar TL iken, 2018 yılında yüzde 52,7 artarak 5,7 milyar TL’ye yükselmiştir. Söz konusu dönemde, hayat dışı sigorta şirketleri 2,7 milyar TL ve hayat-emeklilik şirketleri 2,8 milyar TL kâr elde etmiştir. Sektörde son beş yılda, hayat-emeklilik şirketlerinde teknik ve toplam kârda düzenli bir artış kaydedilirken hayat dışı şirketlerde son üç yılda düzenli bir artış söz konusudur. 2018 yılında reasürans şirketleri 301 milyon TL kâr kaydetmiştir."

"Bireysel emeklilik ve otomatik katılım sisteminde toplam fon büyüklüğü, 2018 yılı sonunda bir önceki yıla göre yüzde 17,2 artışla 93,3 milyar TL’ye ulaşmıştır. Eylül 2019 itibarıyla toplam fon büyüklüğü 115,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir."

“Eylül 2019 itibarıyla bireysel emeklilik sisteminde katılımcıların fon büyüklüğü, devlet katkısı dahil 108 milyar TL’ye ulaşmış, katılımcı sayısı ise 6,8 milyon kişi olarak gerçekleşmiştir. Otomatik katılım sisteminde ise çalışanların fon büyüklüğü 7,3 milyar TL’ye ulaşmış olup sistemde 5,8 milyon çalışan yer almaktadır.”

“Türkiye’de reasürans kapasitesini artırmak ve teminat verilemeyen veya teminat verilmesinde güçlükler bulunan çeşitli riskler sonucu meydana gelebilecek maddi ve bedeni zararların karşılanabilmesini teminen sigorta ve reasürans teminatı sağlamak amacıyla Türk Reasürans ve Anonim Şirketinin kuruluş işlemleri Eylül 2019’da tamamlanmıştır.”

“Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumunun kuruluşuna ilişkin 47 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 18/10/2019 tarihli ve 30922 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu kurumun amacı; sigortacılık ve özel emeklilik sektörlerinin düzenlenmesi ve denetlenmesine dair görevleri yürütmek olarak düzenlenmiştir.”

Yurtiçi Tasarruflar - Mevcut Durum

“Uzun vadeli tasarrufların artırılması bakımından önemli olan bireysel emeklilik uygulamasında kayda değer ilerlemeler sağlanmıştır. 2012 yılında 3,1 milyon olan katılımcı sayısı, Eylül 2019 itibarıyla yaklaşık 6,8 milyona ulaşmış, fon büyüklüğü ise 20,3 milyar TL’den 108 milyar TL’ye (15,2 milyar TL’si devlet katkısı) yükselmiştir. Ayrıca gönüllülük esasına dayalı BES’in yanı sıra, 2017 yılında yürürlüğe giren otomatik katılım uygulamasına göre çalışan ve 45 yalını doldurmamış tüm vatandaşların kapsam altına alınmasıyla sistemin yaygınlaşması için önemli bir adım atılmıştır. 2017 yılı Ocak ayından itibaren yaklaşık 8 milyon çalışanın dahil olduğu sistemde 5,3 milyon çalışan katkı payı ödemeye devam etmektedir.”

Yurtiçi Tasarruflar - Amaç

"Türkiye ekonomisinde yüksek oranlı ve istikrarlı büyümenin sağlanmasında finansmanın sürdürülebilir ve sağlıklı kaynaklardan temin edilmesi, dış kaynaklara olan bağımlılığın azaltılması ve kaynakların gelir artırıcı, istihdam sağlayıcı ve verimlilik potansiyeli yüksek alanlara yönlendirilmesi temel amaçtır."

"Emekliliğe yönelik ve uzun vadeli tasarrufları artırmak amacıyla oluşturulan bireysel emeklilik sistemi, sistemin katılımcı tabanını genişletmeye yönelik çalışmalar kapsamında gelişimini sürdürmektedir. Sistemde istikrarlı büyümenin yakalanabilmesi adına önümüzdeki dönemde katılımcı sayısının ve fon büyüklüğü artışının sürdürülebilir kılınmasına yönelik iyileştirmeler gerçekleştirilecektir.”

“Finansal sistemdeki sistemik risk birikimini azaltmak, finansal derinliği ve ürün çeşitliliğini artırmak amacıyla yurt dışı yerleşik Türk vatandaşlarına yönelik Dövizli BES uygulamasına geçilecek, sosyal tarafların mutabakatı ile tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES) hayata geçirilecek, vatandaşın kumbara hesabı gibi uygulamalar ile finansal sisteme katılım ve tasarruf erken yaşta teşvik edilecek ve böylece sermaye piyasaları için uzun vadeli kaynak oluşturulacaktır.”

"Bireysel emeklilik sistemini geliştirme çalışmalarına ek olarak yurt içi tasarrufları artırmak için lüks ve/veya ithalat yoğunluğu yüksek ürünler listesi güncellenerek vergi düzenlemesi yapılacaktır."

Yurtiçi Tasarruflar - Politika ve Tedbirler

“Uzun vadeli tasarruf yapma eğiliminin güçlendirilmesi ve bireylerin emeklilik gelirlerinin artırılması saiki doğrultusunda kamu emeklilik sistemi dışındaki sistemlere katılım teşvik edilecek; bireysel emeklilik sistemi (BES) katılımcı sayısı, sistemde kalış süresi ve fon tutarını artıracak şekilde geliştirilecektir.

Politika / Tedbir

Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar

Yürütülecek Faaliyetler ve Projeler

Uzun vadeli tasarruf yapma eğiliminin güçlendirilmesi ve bireylerin emeklilik gelirlerinin artırılması saiki doğrultusunda kamu emeklilik sistemi dışındaki sistemlere katılım teşvik edilecek; bireysel emeklilik sistemi (BES) katılımcı sayısı, sistemde kalış süresi ve fon tutarını artıracak şekilde geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.223)

Tedbir 223.1. Genç kesimde uzun dönemli tasarrufları cazip hale getirecek şekilde BES’teki mevcut devlet destekleri yaşa göre farklılaştırılacaktır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı (S), Emeklilik Gözetim Merkezi, Türkiye Sigorta Birliği

  • Katılımcının sistemde kalış süresi ve yaşı dikkate alınarak durum analizi ve projeksiyon çalışması yapılacaktır.
  • Gençlere diğer katılımcılardan farklı olarak verilecek devlet katkısı teşviki için ilave kaynak ihtiyacı belirlenecektir.
  • Mevzuat taslakları hazırlanacaktır.

Tedbir 223.2. BES katılımcılarının kısa vadeli nakit ihtiyaçları nedeniyle sistemden çıkışlarının önlenmesi amacıyla sağlık, evlilik, eğitim, mülk sahibi olma gibi ihtiyaçlar nedeniyle bireylere sistemden çıkmadan birikimlerinin bir kısmını çekme olanağı tanınacaktır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı (S), Gelir İdaresi Başkanlığı, Emeklilik Gözetim Merkezi, Türkiye Sigorta Birliği

  • Anket çalışması ile çıkış nedenleri araştırılacaktır.
  • Kısmi çekiş veya ilgili nakit ihtiyacını sistemden çıkışa gerek duymadan sağlayabilecek yöntemlere ve kriterlerine karar verilecektir.
  • Mevzuat taslakları oluşturulacaktır.

Tedbir 223.3. Bireysel emeklilikteki otomatik katılım sistemi, sistemde kalış süresi ve fon tutarını artıracak şekilde yeniden düzenlenerek tamamlayıcı emeklilik sistemine dönüştürülecektir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı (S), Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Emeklilik Gözetim Merkezi, Türkiye Sigorta Birliği

  • Sosyal tarafların mutabakatıyla tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES) hayata geçirilecektir.

Tedbir 223.4. Sektör, iş kolu veya meslek esaslı tamamlayıcı emeklilik kurumlarının iyi uygulama örnekleri doğrultusunda geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması sağlanacaktır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı (S), Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Emeklilik Gözetim Merkezi, Türkiye Sigorta Birliği

  • Önümüzdeki süreçte gerekli mevzuat düzenlemelerine yol göstermek üzere meslek esaslı tamamlayıcı emekliliğin geliştirilmesine yönelik uygulama alternatifleri ortaya konulacaktır.

2019 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı

27 Ekim 2018 tarihinde Cumhurbaşkanı'nın 256 numaralı kararıyla onaylanan Yıllık Program'da BES'e ilişkin bölümler aşağıdaki gibidir:

Mali Piyasalar - Sigortacılık ve Özel Emeklilik

"Türkiye’de sigortacılık ve bireysel emeklilik sektörlerinde 2016 yılı sonunda 61 olan faal şirket sayısı, iki hayat dışı şirketin birleşmesi ve iki sigorta şirketinin hayat dışı branşlarda faaliyete geçmesi sonucu 2017 yılı sonunda 62’ye yükselmiştir. Söz konusu şirketlerden 38’i hayat dışı, 18’i hayat ve emeklilik, 4’ü hayat ve 2’si de reasürans alanında faaliyet göstermektedir."

"Sigortacılık sektöründe 2017 yılında toplam prim üretimi, 2016 yılına göre yüzde 15 oranında artarak 46,6 milyar TL olmuştur. Direkt prim üretimi, bir önceki yıla göre yüzde 11,5 artarak 44 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiş, 2,6 milyar TL tutarında da reasürans yoluyla prim üretilmiştir. Sigorta şirketleri tarafından sigortalılara verilen teminat tutarı, 2017 yılında yüzde 19,3 artışla 107,2 trilyon TL’ye yükselerek GSYH’nın 35 katı olarak gerçekleşmiştir."

"Birleşme ve satın almaların da gözlendiği sigortacılık sektörüne yabancı sermayenin ilgisi, sektörün gelişme potansiyelinin yüksek olması nedeniyle devam etmektedir. Toplam ödenmiş sermaye açısından yabancı sermayenin payı 2017 yılı sonu itibarıyla yüzde 70,4 olarak gerçekleşmiştir. Sektörde yer alan 62 adet şirketin 40’ında yabancı ortakların payı yüzde 50’nin üzerinde bulunmakta olup uluslararası sermayeye sahip şirket sayısı 44’tür."

"Sigortacılık sektöründe 2017 yılında 3,7 milyar TL kâr kaydedilmiştir. Söz konusu dönemde, hayat dışı sigorta şirketleri 1,6 milyar TL ve hayat-emeklilik şirketleri 2 milyar TL kâr elde etmiştir. Sektörde, hayat-emeklilik şirketlerinde teknik kârda düzenli bir artış söz konusu olmasına rağmen hayat dışı şirketlerin teknik kârlılığı dalgalı bir seyir izlemektedir. 2017 yılında reasürans şirketleri de 114 milyon TL kâr kaydetmiştir."

"Bireysel emeklilik sistemi toplam fon büyüklüğü, 2017 yılı sonunda bir önceki yıla göre yüzde 27,9 artışla 77,8 milyar TL’ye, katılımcı sayısı ise yüzde 4,5 artışla 6,9 milyon kişiye ulaşmıştır. 2018 Eylül sonu itibarıyla katılımcı sayısı 6,9 milyon kişi olarak gerçekleşmiş, toplam fon büyüklüğü de devlet katkısı dâhil 86,9 milyar TL’ye ulaşmıştır."

"Bireysel emeklilikte otomatik katılım sistemi, 01/01/2017 tarihinden itibaren çalışanlara yönelik olarak uygulanmaya başlanmıştır. Türk vatandaşı veya mavi kartlı olup 45 yaşın altında ücret karşılığı çalışanlar, düzenlenen emeklilik sözleşmesiyle bir emeklilik planına kademeli olarak dâhil edilmektedir. 2018 Eylül sonu itibarıyla otomatik katılım sisteminde 4,9 milyon çalışan yer almakta olup çalışanların fon tutarı 3,8 milyar TL’ye ulaşmıştır."

İstihdam ve Çalışma Hayatı - Politika ve Tedbirler

Tedbir 128: "Sosyal tarafların mutabakatıyla kıdem tazminatı reformu gerçekleştirilecektir."

Sosyal Güvenlik - Mevcut Durum

"2016 yılında başlatılan ve bireylerin emeklilik döneminde hayat standartlarını koruyabilmelerini hedefleyen ve bireysel emeklilik sistemine otomatik katılımı öngören uygulama farklı çalışan kesimlerin kademeli olarak bu sisteme dâhil edilmesini içermektedir. Bu doğrultuda, kamu çalışanlarının 1 Nisan 2017, özel sektör çalışanlarının ise işyerinde çalışan kişi sayısına göre 1 Ocak 2017 - 1 Ocak 2019 döneminde farklı tarihlerde olmak üzere bireysel emeklilik sistemine otomatik katılımı öngörülmüştür."

"Geri ödeme kapsamında olmayan sağlık hizmetlerinin sağlanmasında tamamlayıcı sağlık sigortası modellerinin geliştirilmesi ile devlet katkısı teşviki getirilen tamamlayıcı emeklilik kapsamındaki nüfusun artırılmasına yönelik ihtiyaç devam etmektedir. Bu çerçevede çalışanların işverenleri aracılığıyla bireysel emeklilik sistemine otomatik katılımı uygulaması yeniden yapılandırılarak daha sürdürülebilir hâle getirilecektir."

Yurtiçi Tasarruflar - Amaç ve Hedefler

"Türkiye ekonomisinde yüksek oranlı ve istikrarlı büyümenin sağlanmasında finansmanın sürdürülebilir ve sağlıklı kaynaklardan temin edilmesi, dış kaynaklara olan bağımlılığın azaltılması ve kaynakların gelir artırıcı, istihdam sağlayıcı ve verimlilik potansiyeli yüksek alanlara yönlendirilmesi önem arz etmektedir."

"Emekliliğe yönelik ve uzun vadeli tasarrufları artırmak amacıyla oluşturulan bireysel emeklilik sistemi, 2017 yılı başında uygulanmasına başlanan ve çalışanların kademeli geçişleri halen devam etmekte olan Otomatik Katılım Sisteminin de katkısıyla gelişimini sürdürmektedir. Önümüzdeki dönemde katılımcı sayısı ve fon büyüklüğü artışının sürdürülebilir kılınmasına yönelik iyileştirmeler gerçekleştirilecektir."

"OVP’de öngörülen ekonomik dengelenme sürecinin en temel destekleyicisi olan mali disiplin ile kamuda tasarruf sağlanacak ve kamu kaynaklarının verimli kullanılması sağlanacaktır."

"Bireysel emeklilik sistemini geliştirme çalışmalarına ek olarak yurt içi tasarrufları artırmak için lüks ve ithalat yoğunluğu yüksek tüketim malları için caydırıcı vergilendirme ve bilinçli tüketimin teşvik edilmesi gibi düzenlemelere de gidilecektir."

Yurtiçi Tasarruflar - Politika ve Tedbirler

Tedbir 172: "Bireysel emeklilik sistemine otomatik olarak katılım uygulaması gözden geçirilecek, sistemin yeniden yapılandırılması ve genel süreçlerin iyileştirilmesine ve netleştirilmesine yönelik olarak operasyonel düzenlemeler yapılacaktır."

Kalkınma Planları

On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028)

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun 31.10.2023 tarihli 15’inci Birleşiminde onaylanan On İkinci Kalkınma Planı’nda BES’e ilişkin bölümler aşağıdaki gibidir:

Planın Hedefleri ve Politikaları – Tasarruf ve Üretken Ekonomi

348. Madde: Plan döneminde yurtiçi tasarrufların artırılması ve artan tasarrufların öncelikli sektörler ve üretken alanlardaki yatırımların finansmanına yönlendirilmesi temel amaçtır.

"349. Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) daha cazip hale getirilerek fon tutarı ve katılımcı sayısı artırılacak, Otomatik Katılım Sistemi (OKS) işveren katkısını içerecek şekilde gerçekleştirilecek ve fon çeşitliliği sağlanacaktır."

"349.1 OKS’nin işveren katkısını da içeren ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulacaktır."

"349.2 OKS’de fon çeşitliliği katılımcıların farklı risk algısı ve tercihlerini dikkate alacak şekilde artırılacaktır."

"349.3 BES’te yapılan kesintilerin sadeleştirilmesi ve azaltılması sağlanacaktır."

"349.4 Yaş ve yıl şartlarını karşılayan BES katılımcılarının fonları, Plan döneminde ihdas edilecek sigorta ürünü kapsamında, isteğe bağlı olarak uzun dönem bakım teminatına dönüştürülecektir."

"349.5 Yükseköğretim kurumlarına kayıtlı 25 yaş altı öğrencilerin BES’e katılımlarını ve sistemde kalmalarını teşvik edici uygulamalar hayata geçirilecektir."

"349.6 OKS’de olduğu gibi BES’ten emekli olan bireylerin birikimlerini toplu olarak çekmeleri yerine programlı geri ödeme veya yıllık gelir sigortası şeklinde almaları özendirilecektir."

"351. Harcama öncesinde tasarruf etme davranışı desteklenecek, hedefli birikim hesaplarına yönelik düzenlemeler yapılacaktır."

"351.1 Hedefli birikim hesaplarına yönelik çerçeve belirlenecek ve ilgili düzenlemeler yapılacaktır."

"352. Finansal okuryazarlığın artırılması ve finansal tabana yayılma amacıyla hanehalkı ve firmalarda tasarruf yapma farkındalığı sağlanacak ve finansal tasarruf araçlarına, aile bütçesi ve risk yönetimine yönelik bilgi düzeyi dijital platformlar da kullanılarak artırılacaktır."

"378.7 Sigortacılık sektörünün gelişimi desteklenecek, ileri yaşlarda bakım hizmetlerinin karşılanmasına yönelik ‘’Tamamlayıcı Uzun Süreli Bakım Sigortası’’ ihdas edecektir."

"394. Emeklilik ve sağlık harcamaları kontrol altına altında tutulacak, kayıt dışı istihdam ve ücretle etkin bir şekilde mücadele edilerek prim tahsilatları artırılacak ve sosyal güvenlik sisteminin aktüeryal dengesi güçlendirilecektir."

Planın Hedefleri ve Politikaları - Kapsamlı ve Adil Sosyal Güvenlik Hizmetleri

404. Madde: Sosyal güvenlik kapsamı genişletilerek prim tabanı güçlendirilecektir.

"406. Kişilerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik eden, hakkaniyetli ve aktüeryal dengeyi önceleyen düzenlemeler hayata geçirilerek sosyal güvenlik sisteminin mali sürdürülebilirliği güçlendirilecektir."

"406.1 Sosyal güvenlik sisteminde hakkaniyetli ve aktüeryal dengeyi güçlendirilecek reformlar hayata geçirilecektir."

"406.2 Aylık bağlama sistemi kişilerin daha çok istihdamda kalmasına teşvik edecek ve mali yük getirmeyecek şekilde düzenlenecektir."

"407.1 Yaşlı bakım hizmetlerinin finansmanı için bakım sigortası kurulacaktır."

Bunlara ek olarak On İkinci Kalkınma Planı’nda "Türkiye Yüzyılında çevreye duyarlı, afetlere dayanıklı, ileri teknolojiye dayalı yüksek katma değer üreten, geliri adil paylaşan, istikrarlı, güçlü ve müreffeh bir Türkiye’’ vizyonu ortaya konmuştur. Bu doğrultuda ‘’İstikrarlı büyüme ve güçlü ekonomi’’ büyük bir önem arz etmektedir. On İkinci Kalkınma Planı’nın 310’uncu maddesi ile sosyal güvenlik sisteminde aktüeryal denge gözetilerek emeklilik ve sağlık harcamalarının uzun dönemli mali sürdürülebilirliği güçlendirilecektir. Kayıt dışı istihdam ve ücretle etkin şekilde mücadele edilerek prim tahsilatları artırılacaktır. Değişen işgücü piyasası ve nüfus yapısıyla uyumlu politikalar aracılığıyla sosyal güvenlik kapsamının genişletilmesi ve sistemin daha sade, etkin ve adil olması sağlanacaktır.

On Birinci Kalkınma Planı (2019 - 2023)

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun 18.7.2019 tarihli 105'nci Birleşiminde onaylanmış olan On Birinci Kalkınma Planı'nda BES'e ilişkin bölümler aşağıdaki gibidir:

Planın Hedefleri ve Politikaları - İstikrarlı ve Güçlü Ekonomi

223'üncü madde: "Uzun vadeli tasarruf yapma eğiliminin güçlendirilmesi ve bireylerin emeklilik gelirlerinin artırılması saiki doğrultusunda kamu emeklilik sistemi dışındaki sistemlere katılım teşvik edilecek; bireysel emeklilik sistemi (BES) katılımcı sayısı, sistemde kalış süresi ve fon tutarını artıracak şekilde geliştirilecektir."

"223.1. Genç kesimde uzun dönemli tasarrufları cazip hale getirecek şekilde BES’teki mevcut devlet destekleri yaşa göre farklılaştırılacaktır."

"223.2. BES katılımcılarının kısa vadeli nakit ihtiyaçları nedeniyle sistemden çıkışlarının önlenmesi amacıyla sağlık, evlilik, eğitim, mülk sahibi olma gibi ihtiyaçlar nedeniyle bireylere sistemden çıkmadan birikimlerinin bir kısmını çekme olanağı tanınacaktır."

"223.3. Bireysel emeklilikteki otomatik katılım sistemi sistemde kalış süresi ve fon tutarını artıracak şekilde yeniden düzenlenecek ve bireysel hesaplara dayalı kurulacak kıdem tazminatı fonu ile entegre edilecektir."

"239. Cari işlemler açığının büyük oranda borç yaratmayan dış kaynaklardan finanse edilmesi sağlanacak, finansman kalitesi artırılacaktır."

"239.3. Dünyadaki emeklilik fonları başta olmak üzere büyük ölçekli fonların ülkemize uzun vadeli yatırım yapmasına yönelik yeni finansal ürünler geliştirilecektir."

"271. Kişilerin emeklilik gelirlerinin artırılmasını teminen kamu emeklilik sistemi dışındaki diğer emeklilik sistemlerine katılım teşvik edilecektir."

"271.1. Tamamlayıcı emeklilik kurumlarının kapsamı genişletilerek sektör, iş kolu veya meslek esaslı tamamlayıcı emeklilik kurumlarının güçlendirilmesi sağlanacaktır."

Planın Hedefleri ve Politikaları - Rekabetçi Üretim ve Verimlilik

307'nci madde: "Finansal piyasaların sanayileşmeye katkısı artırılacaktır."

"307.1. Emeklilik fonlarında tasarruf olanakları artırılarak, bu fonlarda oluşan kaynakların sanayinin büyümesine yönlendirilmesi teşvik edilecektir."

Ayrıca, Plan'ın On Birinci Kalkınma Planının Vizyonu, Temel Amaç ve İlkeleri başlıklı ikinci bölümünde sosyal güvenlikle ilgili düzenlemeler yapılırken nesiller arası hakkaniyet ve sürdürülebilirliğin esas alınacağı belirtilmiş, Plan'ın Hedefleri ve Politikaları arasında "Aktüeryal denge gözetilerek sosyal güvenlik sisteminin mali sürdürülebilirliğinin güçlendirilmesi için kayıtlı istihdamın artırılmasıyla sistemin kapsadığı nüfusun genişletilmesi ve prim tahsilatlarının artırılması sağlanarak emeklilik ve sağlık harcamalarının kamu maliyesi üzerindeki baskısı kontrol altında tutulurken, sosyal güvenlik sisteminin etkin ve adil bir yapıda işlemesi tesis edilecektir." ifadesine yer verilmiştir. Aktüeryal dengeye ilişkin ikinci vurgu, yine aynı bölümdeki 266'ncı madde, "Aktüeryal dengenin gözetilmesi suretiyle sosyal güvenlik sisteminin uzun dönemli mali sürdürülebilirliğinin sağlanması temel amaçtır." ile yapılmıştır.

Onuncu Kalkınma Planı (2014 - 2018)

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun 1.7.2013 tarihli 127'nci Birleşiminde onaylanmış olan Onuncu Kalkınma Planı'nda BES'e ilişkin bölümler aşağıdaki gibidir:

Planın Hedefleri ve Politikaları - Sosyal Güvenlik

324'üncü madde: "Sosyal güvenliğe ilişkin reform çalışmaları çerçevesinde sistemin kapsamının genişletilmesi, kaliteli hizmet sunumunun ve sürdürülebilirliğinin temini yönünde ilerlemeler gerçekleştirilmiştir. GSS sistemi oluşturulmuş ve nüfusun tamamına yakını kapsama alınmıştır. Sosyal sigortadan yoksunluğa yol açan kayıt dışı istihdam ile mücadele kapsamında toplumsal bilinç artırılmış ve fiili denetim faaliyetleri yaygınlaştırılmıştır. Bireysel emeklilik sistemi teşvikleri yeniden düzenlenmiş, vergi teşviki yerine devlet katkısı uygulamasına geçilmiştir."

Planın Hedefleri ve Politikaları - Mali Piyasalar

508'inci madde: "Yurtiçi tasarruf oranının artırılması amacıyla Bireysel Emeklilik Sisteminde teşvikler yeniden düzenlenerek, tüm katılımcıların faydalanacağı devlet katkısı uygulamasına geçilmiş ve kurumsal bazlı katılımların teşvik edilmesi sağlanmıştır."

Öncelikli Dönüşüm Programları - Yurtiçi Tasarrufların Artırılması ve İsrafın Önlenmesi Programı kapsamında Bireysel Emeklilik Sistemi'nin hacmi ve Sistem'den erken çıkış oranı Program'ın performans göstergeleri arasında; tamamlayıcı sigortacılığın geliştirilmesi ise "Bireysel emeklilik sisteminin (BES) daha da genişletilmesi için yönetim ve işletim giderlerinin uluslararası düzeylere yaklaştırılması" ifadesiyle, Program bileşenleri arasında sayılmıştır.

Ayrıca, Plan'ın İstihdam ve Çalışma Hayatı Politikaları bölümünde "Sosyal taraflarla diyalog içerisinde tüm işçiler açısından erişilebilirliğin sağlanacağı, bireysel hesaba dayanan bir kıdem tazminatı sistemi oluşturulacaktır," ifadesine yer verilmiştir.

Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007 - 2013)

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun 28.6.2006 tarihli 121'inci Birleşiminde onaylanmış olan Dokuzuncu Kalkınma Planı'nda BES'e ilişkin bölüm aşağıdaki gibidir:

Plan Öncesi Dönemde Türkiye’de Ekonomik ve Sosyal Gelişmeler - Finansal Sistemin Geliştirilmesi

127'nci madde: "Yüksek büyüme potansiyeline sahip olan sigortacılık sektörünün, AB ülkeleriyle kıyaslandığında yeterince gelişmediği görülmektedir. VIII. Plan döneminde yasal altyapısı oluşturulan ve 2003 yılında fiilen devreye giren bireysel emeklilik sistemi, sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı olması ve uzun vadeli fonların oluşumu açısından önem taşımaktadır."

Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001 - 2005)

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun 27.6.2000 tarihli 119'uncu Birleşiminde onaylanmış olan Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı'nda BES'e ilişkin bölümler aşağıdaki gibidir:

Sosyal Refahın Artırılması - Sosyal Sigorta Sistemleri

1003'üncü madde: "Bireysel emeklilik sigorta programları, uzun vadeli sosyal güvenlik politikası kapsamında, gönüllülük esasına dayanan, devletin denetiminde, özerk, mali sektör içinde örgütlenen, teşvik sistemleri ile donatılan, kayıt dışı çalışmayı önleyici, zorunlu sigorta sistemini destekleyen ve tamamlayan bir fonksiyona sahip olacak şekilde uygulamaya konulacaktır."

1008'inci madde: "Geniş kapsamlı bir sosyal güvenlik politikası çerçevesinde, sosyal sigorta sistemini destekleyecek tamamlayıcı bireysel emeklilik sigorta programlarına ilişkin mevzuat çalışmaları yapılacaktır."

VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planının Temel Amaç, İlke ve Politikaları (2001-2005) - Sosyal Refahın Artırılması

52'nci madde: "Tamamlayıcı bireysel emeklilik sigorta programları, kayıtdışı çalışmayı azaltacak ve zorunlu sigortalılık sistemini destekleyecek şekilde uygulamaya konulacaktır. Ayrıca, özel sağlık ve emeklilik sigortaları desteklenecektir."

Orta Vadeli Mali Planlar

Orta Vadeli Mali Plan 2021-2023

8 Ekim 2020 tarihinde Cumhurbaşkanı'nın 3076 numaralı kararıyla onaylanan Plan'da BES'e ilişkin bölüm aşağıdaki gibidir:

Merkezi Yönetim Bütçesinin Dayandığı Temel Makroekonomik Göstergeler ve Politikalar - Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri - Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri

"Cari transferlerin belirlenmesinde, başta sosyal güvenlik sisteminin finansman ihtiyacı olmak üzere, tarımsal destekleme ödemeleri, KOBİ destekleri, ekonomi teşvik ödemeleri ile ihracat destekleri, bireysel emeklilik sistemi, pansiyon hizmetleri, burs ve harçlıklar, beslenme yardımı, öğrenci katkı payları, engelli evde bakımı, doğum yardımı, yaşlı ve engellilerin ücretsiz taşınması gibi sosyal yardım, teşvik, destek vb. programlardan yararlanacak kişi sayısı ve maliyeti etkileyen unsurlar göz önünde bulundurulmuştur. Memur maaşlarında toplu sözleşme süreci sonunda yapılan artışların memur emeklilerinin aylıklarında ve emekli ikramiyelerinde oluşturacağı artışlar ile emeklilere dini bayramlarda verilen ikramiyeler dikkate alınmıştır. Ayrıca vergi gelirlerindeki artış sonucunda mahalli idare paylarında da artış gerçekleşeceği varsayılmıştır."

Orta Vadeli Mali Plan 2020-2022

10 Ekim 2019 tarihinde Cumhurbaşkanı'nın 1658 numaralı kararıyla onaylanan Plan'da BES'e ilişkin bölüm aşağıdaki gibidir:

Merkezi Yönetim Bütçesinin Dayandığı Temel Makroekonomik Göstergeler ve Politikalar - Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri - Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri

"Cari transferlerin belirlenmesinde, başta sosyal güvenlik sisteminin finansman ihtiyacı olmak üzere, tarımsal destekleme ödemeleri, KOBİ destekleri, ekonomi teşvik ödemeleri ile ihracat destekleri, bireysel emeklilik sistemi, pansiyon hizmetleri, burs ve harçlıklar, beslenme yardımı, öğrenci katkı payları, engelli evde bakımı, doğum yardımı, yaşlı ve engellilerin ücretsiz taşınması gibi sosyal yardım, teşvik, destek vb. programlardan yararlanacak kişi sayısı ve maliyeti etkileyen unsurlar göz önünde bulundurulmuştur."

Orta Vadeli Mali Plan 2019-2021

20 Ekim 2018 tarihinde Cumhurbaşkanı'nın 160 numaralı kararıyla onaylanan Plan'da BES'e ilişkin bölüm aşağıdaki gibidir:

Merkezi Yönetim Bütçesinin Dayandığı Temel Makroekonomik Göstergeler ve Politikalar - Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri - Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri

"Cari transferlerin belirlenmesinde, başta sosyal güvenlik sisteminin finansman ihtiyacı olmak üzere, tarımsal destekleme ödemeleri, sosyal amaçlı transferler ve hane halkına yapılan transferler, KOSGEB destekleri, teşvik ödemeleri ile ihracat destekleri, trafik garanti ödemeleri, TCDD A.Ş. kamu hizmeti yükümlülüğü, bireysel emeklilik sistemi, pansiyon hizmetleri, burs ve harçlıklar, beslenme yardımı, öğrenci katkı payları, engelli evde bakımı, doğum yardımı, yaşlı ve engellilerin ücretsiz taşınması gibi sosyal yardım, teşvik, destek vb. programlardan yararlanacak kişi sayısı ve maliyeti etkileyen unsurlar ile tasarruf tedbirleri göz önünde bulundurulmuştur. Memur maaşlarında toplu sözleşme süreci sonunda yapılan artışların memur emeklilerinin aylıklarında ve emekli ikramiyelerinde oluşturacağı artışlar dikkate alınmıştır. Ayrıca vergi gelirlerindeki artış sonucunda mahalli idare paylarında da artış gerçekleşeceği varsayılmıştır."

Orta Vadeli Mali Plan 2018-2020

20 Eylül 2017 tarihinde Yüksek Planlama Kurulunun 2017/32 numaralı kararıyla onaylanan Plan'da BES'e ilişkin bölüm aşağıdaki gibidir:

Merkezi Yönetim Bütçesinin Dayandığı Temel Makroekonomik Göstergeler ve Politikalar - Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri - Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri

53'üncü madde: "Cari transferlerin belirlenmesinde, başta sosyal güvenlik sisteminin finansman ihtiyacı olmak üzere, tarımsal destekleme ödemeleri, sosyal amaçlı transferler ve hane halkına yapılan transferler, KOSGEB destekleri, Ekonomi Bakanlığı tarafından yapılan teşvik ödemeleri ile ihracat destekleri, turizm uçuş destek ödemeleri, trafik garanti ödemeleri, TCDD A.Ş. kamu hizmet yükümlülüğü, bireysel emeklilik sistemi, pansiyon hizmetleri, burs ve harçlıklar, beslenme yardımı, öğrenci katkı payları, engelli evde bakımı, doğum yardımı, yaşlı ve engellilerin ücretsiz taşınması gibi sosyal yardım, teşvik, destek vb. programlardan yararlanacak kişi sayısı ve maliyeti etkileyen unsurlar göz önünde bulundurulmuştur. Memur maaşlarında toplu sözleşme süreci sonunda yapılan artışların memur emeklilerinin aylıklarında ve emekli ikramiyelerinde oluşturacağı artışlar dikkate alınmıştır. Ayrıca vergi gelirlerindeki artış sonucunda mahalli idare paylarında da artış gerçekleşeceği varsayılmıştır."

Orta Vadeli Mali Plan 2016-2018 (Güncellenmiş)

6 Ocak 2016 tarihinde Yüksek Planlama Kurulunun 2016/1 numaralı kararıyla onaylanan Plan'da BES'e ilişkin bölüm aşağıdaki gibidir:

Merkezi Yönetim Bütçesinin Dayandığı Temel Makroekonomik Göstergeler ve Politikalar - Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri - Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri

"Cari transferlerin belirlenmesinde, başta sosyal güvenlik sisteminin finansman ihtiyacı olmak üzere, kırsal kalkınma destekleri ile diğer tarımsal destekleme ödemeleri, sosyal amaçlı transferler ve hane halkına yapılan transferler ile bireysel emeklilik sisteminde yer alan kişi sayısı, pansiyon hizmetleri, burslar, YURTKUR beslenme yardımı, öğrenci katkı payları, engelli evde bakımı, doğum yardımı, yaşlı ve engellilerin ücretsiz taşınması gibi sosyal yardımlardan yararlanacak kişi sayısı göz önünde bulundurulmuştur. Ayrıca memur maaşlarında toplu sözleşme süreci sonunda yapılan artışların memur emeklilerinin aylıklarında ve emekli ikramiyelerinde oluşturacağı artış ile sosyal güvenlik mevzuatında yapılan düzenlemelerin emeklilerin aylıklarında oluşturacağı artış, 2015 yılında yapılan kanuni düzenlemelerin müteakip dönemlerde oluşturacağı ilave mali yükler ile gençlere iş kurma destekleri, esnafa faizsiz kredi desteği, sera modernizasyonu amaçlı faizsiz kredi desteği, küçük tarım işletmeleri desteği, Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP) gibi yeni destek programları ve diğer transfer kalemleri dikkate alınmıştır. Ayrıca vergi gelirlerindeki artışın sonucu olarak mahalli idare paylarında artış gerçekleşeceği varsayılmıştır."

Orta Vadeli Mali Plan 2015-2017

2 Ekim 2014 tarihinde Yüksek Planlama Kurulunun 2014/28 numaralı kararıyla onaylanan Plan'da BES'e ilişkin bölüm aşağıdaki gibidir:

Merkezi Yönetim Bütçesinin Dayandığı Temel Makroekonomik Göstergeler ve Politikalar - Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri - Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri

"Cari transferlerin belirlenmesinde, başta sosyal güvenlik sisteminin finansman ihtiyacı olmak üzere, tarımsal destekleme ödemeleri, sosyal amaçlı transferler ve hane halkına yapılan transferler, bireysel emeklilik sisteminde yer alan kişi sayısı ile engelli evde bakımı gibi sosyal yardımlardan yararlanacak kişi sayısı göz önünde bulundurulmuştur. Ayrıca sigorta prim alacaklarının yeniden yapılandırılması neticesinde prim tahsilatında meydana gelecek artışlar ile sosyal güvenlik mevzuatında yapılan düzenlemelerin etkisi ve diğer transfer kalemleri dikkate alınmıştır. Vergi gelirlerindeki artışa paralel olarak mahalli idare paylarında artış gerçekleşeceği varsayılmıştır."

Orta Vadeli Mali Plan 2014-2016

4 Ekim 2013 tarihinde Yüksek Planlama Kurulunun 2013/24 numaralı kararıyla onaylanan Plan'da BES'e ilişkin bölüm aşağıdaki gibidir:

Merkezi Yönetim Bütçesinin Dayandığı Temel Makroekonomik Göstergeler ve Politikalar - Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri - Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri

"Cari transferlerin belirlenmesinde, başta sosyal güvenlik sisteminin finansman ihtiyacı olmak üzere, tarımsal destekleme ödemeleri, sosyal amaçlı transferler ve hane halkına yapılan transferler, bireysel emeklilik sisteminde yer alan kişi sayısı ile engelli evde bakımı gibi sosyal yardımlardan yararlanacak kişi sayısı göz önünde bulundurulmuştur. Ayrıca, şehit yakınları ve malul gazilerin mali haklarına ilişkin olarak 2013 yılında yapılan yeni kanuni düzenlemelerin etkileri, memur maaşlarında toplu sözleşme süreci sonunda yapılan artışların memur emeklilerinin aylıklarında ve emekli ikramiyelerinde oluşturacağı artış, malulen emekliye ayrılabilme koşullarında gerçekleştirilen iyileştirme ile kayıt dışı istihdamla mücadele ve istihdamın artırılmasına ilişkin teşvikler neticesinde hem işsizlik oranının azalmasına hem de aktif sigortalı sayısındaki artışa paralel olarak sosyal güvenlik sisteminin aktif/pasif oranında meydana gelen iyileşme ve diğer transfer kalemleri dikkate alınmıştır. Vergi gelirlerindeki artışa paralel olarak mahalli idare paylarında artış gerçekleşeceği varsayılmıştır."

Orta Vadeli Mali Plan 2013-2015

4 Ekim 2012 tarihinde Yüksek Planlama Kurulunun 2012/20 numaralı kararıyla onaylanan Plan'da BES'e ilişkin bölüm aşağıdaki gibidir:

Merkezi Yönetim Bütçesinin Dayandığı Temel Makroekonomik Göstergeler ve Politikalar - Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri - Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri

"Cari transferlerin belirlenmesinde, başta sosyal güvenlik sisteminin finansman ihtiyacı olmak üzere, tarımsal destekleme ödemeleri, sosyal amaçlı transferler ve hane halkına yapılan transferler, 13/6/2012 tarihli ve 6327 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un getireceği yük, özürlü evde bakımı yardımından yararlanacak kişi sayısı ve diğer transfer kalemleri dikkate alınmıştır. Vergi gelirlerindeki artışa paralel olarak mahalli idare paylarında artış gerçekleşeceği varsayılmıştır."

Orta Vadeli Programlar

2024 - 2026 Programı

6 Eylül 2023 tarihinde 7597 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı ile onaylanan Orta Vadeli Program’da (2024-2026) sektörümüzü doğrudan ve/veya dolaylı olarak ilgilendiren bölümler aşağıdaki gibidir:

Finansal İstikrar

Başlık altında sayılan politika ve tedbirlere göre:

  • Yastık altındaki altınların ekonomiye kazandırılması için geliştirilen Fiziki Altın Tasarruf Sistemi (FATSİ) uygulaması yaygınlaştırılacaktır.
  • Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) fon türleri katılımcıların birikimleri için daha fazla katma değer üretecek şekilde yeniden tasarlanacak, devlet katkısı getirilerinin artırılmasını, kesintilerin sadeleştirilmesini sağlayacak düzenlemeler yapılacak ve bu kapsamda, BES’in cazibesi artırılarak sistemdeki fon tutarı ve katılımcı sayısında artış sağlanacaktır.
  • Otomatik Katılım Sisteminin (OKS) işverenlerin de katkısı ile ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulacaktır. Söz konusu düzenlemenin 2024 yılının 4. çeyreğinde kanunlaşması planlanmıştır.
  • “Tamamlayıcı Uzun Süreli Bakım Sigortası” ihdas edilecektir.
  • Sosyal güvenlik sisteminde kişilerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik eden, hakkaniyeti ve aktüeryal dengeyi önceleyen düzenlemeler hayata geçirilerek sistemin mali sürdürülebilirliği güçlendirilecektir. Söz konusu düzenleme, 2024 yılının 3. çeyreğinde düzenlenecektir.
  • Sosyal güvenlik sisteminde fiili ve yasal kapsamın artırılması doğrultusunda kadın, gençler, engelliler başta olmak üzere çalışma hayatına kalıcı katılımı sağlamayı teminen esnek çalışma biçimleri yaygınlaştırılacak, sosyal güvenlik mevzuatı ve uygulamaları değişen işgücü piyasası koşullarına ve yeni nesil esnek çalışma şekillerine daha uyumlu hale getirilecektir. Söz konusu düzenlemenin 2024 yılının 4. çeyreğinde kanunlaşması planlanmıştır.
  • Sosyal Güvenlik Kurumunun bilişim sistemleri güçlendirilecek, kurumlar arası veri paylaşımı artırılacak, hizmet sunumu ve geri ödeme işlemleriyle ilgili bilgi sistemleri güçlendirilecektir.


Temel Ekonomik Büyüklükler

2026 yılında, mevcut durumda %30 olan tasarrufların GSYİH’ya oranının %30.8’e çıkarılması planlanmıştır.

2023 - 2025 Programı

4 Eylül 2022 tarihinde 6003 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı ile onaylanan Orta Vadeli Program’da (2023-2025) sektörümüzü doğrudan ve/veya dolaylı olarak ilgilendiren bölümler aşağıdaki gibidir:

Temel Amaçlar

“Bu dönemde, fiyat artışlarını etkileyen tüm unsurları ve bu unsurların etkileşimini temel alan ve sürdürülebilir fiyat istikrarını önceleyen bir yaklaşımla enflasyonun tek haneli seviyelere düşürülmesi hedeflenmektedir. Finansal sistemde tasarrufların artırılması, kaynak dağılımında etkinliğin sağlanması, sermaye piyasalarının geliştirilmesi yoluyla finansmana erişimin kolaylaştırılması ve finansal okuryazarlığın yaygınlaştırılması suretiyle finansal istikrarın desteklenmesi amaçlanmaktadır.”

Finansal İstikrar

“Ülkemizde sigortalılık oranının ve katılımcı sayısının yeterli düzeye ulaşması, sigortacılık ve özel emeklilik sektörünün derinleşmesi ve tabana yayılması amacıyla bireysel sigorta ve özel emeklilik branşlarında ürün çeşitliliğinin artmasını destekleyen uygulamalar geliştirilecektir.”

“Otomatik katılım sistemi diğer emeklilik sistemleri ile birlikte bütüncül bir şekilde değerlendirilerek çalışanlar için uzun dönemli ve tamamlayıcı bir tasarruf ve özel emeklilik sistemine dönüştürülecektir.”

Kamu Maliyesi

“Sosyal güvenlik sisteminin mali sürdürülebilirliği güçlendirilecektir.”

“Sosyal Güvenlik Kurumunun bilişim sistemleri güçlendirilecek, geri ödeme, emeklilik ve tescil işlemleriyle ilgili bilgi sistemlerinin entegrasyonu iyileştirilecek ve vatandaşların daha az belge ile etkin, hızlı ve tek elden hizmet alması için kurumlar arası veri paylaşımı artırılacaktır.”

2022 - 2024 Programı

5 Eylül 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı'nın 4474 numaralı kararıyla onaylanan Yeni Ekonomi Programı'nda BES'e ilişkin bölüm aşağıdaki gibidir:

Finansal İstikrar

"Uzun vadeli tasarrufların artırılması bakımından önemli olan bireysel emeklilik ve otomatik katılım sisteminde toplam fon büyüklüğü, 27 Ağustos 2021 itibarıyla 188,6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu tarih itibarıyla Bireysel Emeklilik Sistemi (BES)inde katılımcı sayısı yaklaşık 7 milyona, fon büyüklüğü ise 174,4 milyar TL’ye ulaşmıştır. Ayrıca gönüllülük esasına dayalı BES’in yanı sıra, 2017 yılında yürürlüğe giren otomatik katılım sisteminde yaklaşık 6 milyon çalışan yer almakta olup toplam fon büyüklüğü 14,3 milyar TL’ye ulaşmıştır. 18 yaşından küçüklerin BES kapsamına alınması ve emeklilik yatırım fonlarının merkezi platformda alınıp satılabilmesi başta olmak üzere 2021 yılı içerisinde yapılan düzenlemelerle birlikte sistemdeki katılımcı sayısı ve fon miktarının önümüzdeki süreçte daha da artması beklenmektedir.”

Yeni Ekonomi Programı (2021-2022-2023)

29 Eylül 2020 tarihinde Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan Yeni Ekonomi Programı’nda sektörümüzü doğrudan ilgilendiren bölümler aşağıdaki gibidir:

Finansal İstikrar

"Program ile finansal piyasalarda stratejik reformlar yoluyla tasarrufların artırılması, kaynak dağılımında etkinliğin desteklenmesi, finansal okuryazarlık seviyesinin yükseltilmesi ve finans sisteminin sermaye piyasası ayağının güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.”

”Program dönemi boyunca, ekonominin sağlıklı bir şekilde işlemesi ve şoklara karşı dirençli kılınması için finansal istikrarın güçlendirilmesi, finansal sektörün aracılık faaliyetinin yüksek katma değerli ve üretken sektörleri destekler yapıda önceliklendirilmesi ve böylece dış finansmana bağımlılıktan kaynaklanan kırılganlıkların azaltılması hedeflenmektedir.”

”Sermaye piyasalarının Türkiye ekonomisindeki payı artmaya devam etmektedir. Bireysel yatırımcı sayısı, kurumsal ve bireysel yatırımcıların toplam portföy büyüklüğü ve işlem hacmi gibi göstergelerde önemli artışlar görülmektedir. Özkaynak finansmanı yoluyla sermaye piyasalarından finansman sağlayan şirketlerin sayısı artmaktadır. Program döneminde, sermaye piyasalarında biriken tasarrufların ülkemizdeki şirketler kesimine uzun vadeli finansman olanakları sağlayarak ülkemiz kalkınmasına doğrudan katkı sunması hedeflenmektedir.”

Finansal İstikrar – Politika ve Tedbirler

”Para ve sermaye piyasalarının derinleştirilmesi için uzun vadeli tasarruflarda artışa katkı sağlayacak çalışmalara devam edilecektir.”

”Yatırımcılara sunulan finansal araç çeşitliliğinin artırılması, dijitalleşme seviyesinin yükseltilmesi ve atıl varlıkların ekonomiye kazandırılması için yeni ürün ve hizmetlerin devreye alınmasına yönelik çalışmalar sürdürülecektir.”

”Finansal sistemin derinleştirilmesi ve yurt içi tasarruf tabanının genişletilmesi için yeni ürünlerle sistemde derinliğin ve tasarruf seviyesinin artması sağlanacaktır.”

Yeni Ekonomi Programı: 2020 - 2022

Yeni Ekonomi Programı'nda özel emeklilik sistemine ilişkin bölüm aşağıdaki gibidir:

Eylemler ve Projeler

"Finansal sistemdeki sistemik risk birikimini azaltmak, finansal derinliği ve ürün çeşitliliğini artırmak amacıyla yurt dışı yerleşik Türk vatandaşlarına Dövizli BES uygulamasına geçilecektir. Emeklilik yatırım fonlarının Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu'nda işlem görmesi sağlanacaktır."

"Sanayinin finansa erişimi güçlendirilecektir. KOBİ’lerden istenen teminat yükü hafifletilecek, sanayi sektörü odaklı Kredi Garanti Fonu uygulaması geliştirilecek, katılım bankacılığı enstrümanları ve bireysel emeklilik fonlarının sanayi projelerine yatırım yapmasına yönelik düzenlemeler yapılacaktır."

Ekonomideki uluslararası sermaye hareketlerine dayalı kırılganlığı azaltacak, reel sektöre Türk lirası cinsinden ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlayacak bir Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi'nin (TES) sosyal tarafların mutabakatıyla kurulması ve sermaye piyasalarını derinleştirecek kapsamlı bir reform paketinin devreye alınması da Program'ın temel hedefleri arasında sayılmıştır.

2019 - 2021 (Yeni Ekonomi Programı)

20 Eylül 2018 tarihinde Cumhurbaşkanı'nın 108 numaralı kararıyla onaylanan Yeni Ekonomi Programı'nda BES'e ilişkin bölüm aşağıdaki gibidir:

Büyüme ve İstihdam - Politika ve Tedbirler

"Çalışanların işverenleri aracılığıyla bireysel emeklilik sistemine otomatik olarak katılması uygulaması yeniden yapılandırılarak daha sürdürülebilir hale getirilecektir."

2018 - 2020 Programı

Bakanlar Kurulunun 11.9.2017 tarihli 2017/10803 sayılı kararı ile kabul edilen Orta Vadeli Program’ın BES’e ilişkin maddesi aşağıdaki gibidir:

Finansal Sistemin Derinleştirilmesi ve Yurtiçi Tasarrufların Artırılması

"Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) gözden geçirilecek ve kapsamı genişletilip sistemden erken ayrılmamayı teşvik edici düzenleme yapılarak katılımcı sayısı artırılacaktır."

2016 - 2018 Programı (Revize)

Bakanlar Kurulunun 29.12.2015 tarihli 2015/8355 sayılı kararı ile kabul edilen Orta Vadeli Program’ın BES’e ilişkin maddesi aşağıdaki gibidir:

Makroekonomik Politikalar - Büyüme

"Bireysel emeklilik sisteminde kesinti oranları uluslararası düzeylere yaklaştırılacak ve “otomatik katılım sistemi” uygulamaya konulacaktır. Hayat sigortaları ve uzun süreli (bir yılı aşan) özel sağlık sigortaları geliştirilecektir."

2014 - 2016 Programı

Bakanlar Kurulunun 9.9.2013 tarihli 2013/5444 sayılı kararı ile kabul edilen Orta Vadeli Program’ın BES’e ilişkin maddesi aşağıdaki gibidir:

Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Gelişmler - Türkiye Ekonomisi

38'inci madde: "Yurt içi tasarruf oranlarının artırılmasına yönelik olarak; bireysel emeklilik sisteminde yapılan değişiklikle tüm katılımcıların teşvikten faydalanabileceği bir yapı oluşturulmuş, yeni Sermaye Piyasası Kanunuyla şirket ve hanehalkı tasarruflarının korunması ve artırılması amaçlanmış ve ülke düzeyinde israfı önleme ve tasarruf bilincinin artırılmasına yönelik farkındalık kampanyaları düzenlenmiştir. 27 Eylül 2013 tarihi itibarıyla bireysel emeklilik sistemine, 2012 yılı sonuna göre 740 bin kişiyi aşan yeni katılım olmuş, aynı dönemde fon büyüklüğü ise 24,3 milyar TL’yi aşmıştır. Bireysel emeklilik sisteminin, 2013 yılındaki ivmesini sürdürmesiyle, orta vadede yurt içi tasarrufların artırılmasında önemli bir rol üstleneceği öngörülmektedir."

İlgili Program'da İstihdam Politikaları altında, "Sosyal taraflarla diyalog içerisinde tüm işçilerin faydalanacağı ve bireysel hesaba dayanan bir kıdem tazminatı sistemi geliştirilecektir," ifadesi de bulunmaktadır.

2013 - 2015 Programı

Bakanlar Kurulunun 10.9.2012 tarihli 2012/3793 sayılı kararı ile kabul edilen Orta Vadeli Program’ın BES’e ilişkin maddeleri aşağıdaki gibidir:

Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Gelişmler - Türkiye Ekonomisi

"Yurtiçi tasarrufların artırılmasına yönelik olarak bireysel emeklilik ve hayat sigortası daha cazip hale getirilmiş ve doğal afet sigortasının yaygınlaşmasını sağlayacak yasal düzenlemeler yapılmıştır. Ayrıca şirket tasarruflarının artırılmasına ve uluslararası doğrudan yatırım girişlerine önemli katkı sağlayacak yeni Türk Ticaret Kanunu ile kayıtdışılıkla mücadele stratejisi uygulamaya konulmuştur."

Sosyal Güvenlik Sisteminin Etkinliğinin Artırılması

"Tamamlayıcı emeklilik ve sağlık sigortası modelleri geliştirilecektir."

2012 - 2014 Programı

Bakanlar Kurulunun 7.10.2011 tarihli 2011/2302 sayılı kararı ile kabul edilen Orta Vadeli Program'ın BES'e ilişkin maddeleri aşağıdaki gibidir:

Finansal Sistemin Geliştirilmesi

"Özel sektör tasarruflarının arttırılması ve yatırıma yönlendirilmesi amacıyla bireysel emeklilik sistemi geliştirilecek ve özel sektör borçlanma araçları çeşitlendirilecektir."

Sosyal Güvenlik Sisteminin Etkinliğinin Artırılması

"Tamamlayıcı emeklilik ve sağlık sigortası modelleri geliştirilecektir."

2007 - 2009 Programı

Bakanlar Kurulunun 30.5.2006 tarihli 2006/10508 sayılı kararı ile kabul edilen Orta Vadeli Program'ın BES'e ilişkin maddesi aşağıdaki gibidir:

Finansal Sistem

"Sigorta sektörü ile özel emeklilik hizmetlerine ilişkin düzenleme ve denetleme işlevleri tek çatı altında toplanacaktır."

Hazine ve Maliye Bakanlığı Politika Kararları

Ekonomi Reformları Eylem Planı (23 Mart 2021)

23 Mart 2021 tarihinde Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan Eylem Planı kapsamında, Bireysel Emeklilik Sistemi'ne ilişkin aşağıdaki eylemler için bitiş tarihleri belirlenmiştir:

Eylem No

Eylem

Sorumlu Kurum/ Kuruluş

İlgili Kurum/ Kuruluş

Kanun/ İdari Karar/ CB Kararı

Eylemin Bitiş Tarihi

3.5.f.

Emeklilik yatırım fonlarının Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu’nda işlem görmesi sağlanacak ve böylece vatandaşlarımız bireysel emeklilik sistemindeki bütün fonları alıp satabilecektir.

Sermaye Piyasası Kurulu

Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurulu,
Takasbank,
Türkiye Sigorta Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği

İdari Düzenleme

30.09.2021

3.5.i.

18 yaşından küçüklerin bireysel emeklilik sistemine dahil edilmesini sağlayacak düzenlemeler yapılacaktır.

Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu

Kanun

30.06.2021

3.5.j.

Bireysel Emeklilik Sistemi ile sağlık, hayat, eğitim sigortası gibi özel güvencelerin cazip olanaklarla bütünleşik bir güvence paketi şeklinde sunulması sağlanacaktır.

Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu

Kanun

30.09.2021

3.5.k.

BES dışında özel emeklilik hizmeti veren kuruluşlar (sandık, vakıf vb.) nezdindeki birikimlerin, cazip imkanlarla 2023 yıl sonuna kadar BES’e aktarımına imkan sağlanacaktır.

Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu

Kanun

30.06.2021

Yeni Ekonomi Programı: 2020 - 2022

Tamamlayıcı sigorta, Program kapsamında finansal istikrara ilişkin hususlar arasında sayılmıştır.

Yeni Ekonomi Programı: Yapısal Dönüşüm Adımları - 2019

Program'ın finansal sektör kapsamındaki hedefleri arasında Bireysel Emeklilik Sistemi ve Kıdem Tazminatı Reformu'na ilişkin maddeler (Bireysel Emeklilik Sistemi'nin yeniden yapılandırılması, tüm paydaşların katılımı ile Kıdem Tazminatı Reformu'nun gerçekleştirilmesi, Kıdem Tazminatı Reformu ile BES'in entegrasyonu, 2020 yılından itibaren her yıl OKS ve gönüllü BES'te en az 100 milyar Türk Lirası fon biriktirilmesi, beş yıl içinde milli gelirin %10'unu aşan bir toplam fon büyüklüğüne ulaşılması) bulunmaktadır.