Tüketici Hakları

BES’in temel amaçlarından biri, kamu sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı olarak, bireylerin emekliliğe yönelik tasarruflarının yatırıma yönlendirilmesi ile emeklilik döneminde ek bir gelir sağlanarak refah düzeylerinin yükseltilmesidir. Sistem, katılımcıları ve bu yatırımdan faydalanacak kişileri korumakta ve bu kişilerin emeklilik şirketlerine karşı emeklilik sözleşmesi uyarınca sahip olduğu alacaklarını bir hak kaybına neden olmadan tam olarak elde etmesine imkân sağlamaktadır. 4632 sayılı Kanun ve ilgili ikincil düzenlemeler BES katılımcılarının hak ve menfaatlerini en güçlü şekilde koruyacak biçimde tasarlanmıştır.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK); kamu yararına uygun olarak tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarını koruyucu, zararlarını tazmin edici, çevresel tehlikelerden korunmasını sağlayıcı, tüketiciyi aydınlatıcı ve bilinçlendirici önlemleri almak, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini özendirmek ve bu konulardaki politikaların oluşturulmasında gönüllü örgütlenmeleri teşvik etmeye ilişkin hususları düzenlemek amacıyla yayımlanmıştır. TKHK’nin 49. maddesinde BES ile ilgili hizmetler, her türlü banka hizmeti, kredi, sigorta, yatırım ve ödeme ile ilgili hizmetlerin yanında finansal hizmet olarak sayılmakta ve kanun kapsamında koruma altına alınmaktadır.

Bu kapsamda; BES katılımcılarının gerçek kişi tüketici olmaları nedeniyle hem BES mevzuatı hem tüketici mevzuatı birlikte uygulanır ve bunlardan hangisi tüketici lehine daha fazla koruma sağlıyorsa söz konusu düzenleme dikkate alınmaktadır.

Hem BES mevzuatı hem de tüketici mevzuatı bakımından önem arz eden hususlar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Tüketici mevzuatına göre, tüketiciler ile sözleşme yapan kuruluşların, önceden hazırladıkları sözleşme metinlerini tüketiciye dayatmaları ve bunların aksine anlaşma yapmayı olağan koşularda kabul etmemeleri haksız şart olarak değerlendirilir. Bir başka anlatımla, tüketicinin sözleşmenin şartlarına ve içeriğine etki edememesi haksız şarttır.

BES mevzuatında “emeklilik sözleşmesi”nin genel şekil ve asgari içeriği Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından düzenlenmiştir. Ancak buna rağmen emeklilik sözleşmesinde haksız şart niteliğinde bir hükmün varlığının söz konusu olması halinde bu sözleşme kesin hükümsüzdür.

Bir ürünü satın alma konusunda karar verilirken, yapılan reklamlardan ve kullanılan satış ve pazarlama yöntemlerinden etkilenmeleri nedeniyle gerek aldatıcı reklamlara ve gerekse haksız ticari uygulamalara karşı tüketiciler tüketici mevzuatı yanında BES mevzuatı ile de koruma altındadır. BES mevzuatı TKHK’nin belirttiği koruma yöntemlerinin ötesinde ve ayrıntılı bir düzenleme ile tüketicinin korunması yoluna gitmiştir. Buna göre;

• BES ve bu kapsamda yürütülen faaliyetlerle ilgili olarak her türlü iletişim aracı marifetiyle yapılacak tanıtım, pazarlama ve satış, kamuya bilgi verme ve benzeri faaliyetlerde şirket ve bireysel emeklilik aracısı tarafından aşağıdaki ilkelere uyulur:
  
  
  • Ticaret Bakanlığı tarafından ilân ve reklamlara ilişkin belirlenen ilke ve esaslara uyulması zorunludur.
  • Emeklilik planlarında yer almayan ve promosyon niteliği taşıyan hediye, ilave getiri gibi taahhütlerde bulunulamaz.
  • Resmi verilerle kanıtlanması mümkün olan sıralamalar, kaynak göstermek kaydıyla ve şirketin sadece kendi durumunu yansıtması koşuluyla kullanılabilir.
  • BES’e ve şirkete ilişkin kullanılan sayısal verilerin Bakanlığa ve Kurula gönderilen verilere uygun olması gerekir.
  • Yalnızca belli bir gruba yönelik ya da süreli geçerliliği olan ilân ve reklam metinleri, genel bir uygulama izlenimi uyandıracak şekilde düzenlenemez.
  • Şirketin finansal durumunun ve sisteme ilişkin olarak yapılan ödemelerin devlet tarafından onaylandığı, desteklendiği veya devletin güvencesinde olduğu anlamını verebilecek doğrudan ya da dolaylı ifadeler kullanılamaz.
  • Kişileri yanlış yönlendirebilecek, emeklilik ve yatırım tercihlerini olumsuz etkileyebilecek içerikte ifadeler kullanılamaz.
  • Ölçeklerde farklılık yaratmak suretiyle yanıltıcı grafik ve benzeri mahiyetteki şekiller kullanılamaz.
  • Geleceğe yönelik olarak hazırlanan tahmini tablolar aşağıdaki hususlar dikkate alınarak düzenlenir:
    
    
    • BES’te yapılacak her türlü kesinti tutarı ayrıntılı olarak belirtilir.
    • Şirketin geçmiş yıllara ait yatırım performansı ile yatırım araçlarının beklenen getiri oranları, bu oranların geleceğe yönelik bir taahhüt olmadığı ve gerçekleşmesinin garanti edilmediği ayrı, okunaklı ve anlaşılabilir bir şekilde yazılmak kaydıyla kullanılabilir.
    • Getiri oranı ve diğer oranlara ilişkin açıklamalarda, bu oranlara ilişkin hesaplamaların net ya da brüt değerler üzerinden yapıldığı ayrı, okunaklı ve anlaşılır bir şekilde belirtilir.
  • Satın alma tavsiyesi kişilerin ihtiyaçları, finansal durumu, yaşı ve risk getiri profili doğrultusunda yapılır. Ayrıca kişiler, emeklilik planında sunulan fonların yatırım riskleri konusunda karar vermesine yardımcı olacak şekilde bilgilendirilir.
  • Emeklilik planı kapsamında yer alan fonlar, Kurulca fon payları kayda alınmadan önce, ilân ve reklama konu olamaz. Münhasıran emeklilik planlarında yer alan fonların ilân ve reklamlarının yapıldığı hallerde, izahnamelerin yayımlandığı Ticaret Sicili Gazetesinin tarih ve sayısına yer verilir. Fonlara ait getirilerin sunumu, Kurulun yatırım fonlarının performans ve getiri sunumuna ilişkin olarak belirlediği esas ve usullere uygun olarak yapılır.
  • Emeklilik sözleşmesine ilişkin bilgi, belge ve formlar aşağıdaki hususlar dikkate alınarak düzenlenir:
    
    
    • Şirketin unvanına, bireysel emeklilik aracısının adına ve sicil numarasına, emeklilik planının adına ve temel özelliklerine, kapsamına, yapılacak kesintilere ve kısıtlayıcı diğer özelliklere ayrıntılı olarak yer verilir.
    • Teknik terimler asgari düzeyde kullanılır ve yanlış anlamaya neden olunmaması için ek açıklamalara ve tanımlamalara yer verilir.
• Şirket ve bireysel emeklilik aracısı tarafından hazırlanan ilân ve reklamlar numaralandırılarak şirket nezdinde dosyalanır ve Bakanlık tarafından yapılacak denetimler için üç yıl boyunca saklanır. Bireysel emeklilik aracısı tarafından hazırlanan ilân ve reklamlarda şirketin onayı alınır.

Aşağıda örnek olarak sayılan hallerden biri veya birkaçının gerçekleşmesi, tüketici haklarınızın ihlal edildiği anlamına gelmektedir;

• Emeklilik sözleşmesi satın alırken doldurulan teklif formunun mevzuatta tanımlanan asgari içeriğe uygun olmaması ve satın alma kararınızı etkileyecek bilgileri içermemesi,
• Emeklilik sözleşmesinin bir nüshasının yazılı ya da kayıtlı veri saklayıcısı (kısa mesaj, elektronik posta, internet, CD, DVD, hafıza kartı ve benzeri her türlü araç veya ortam) ile tarafınıza verilmemesi,
• Emeklilik sözleşmenizde belirtilenden daha fazla katkı payı alınması, daha fazla kesinti yapılması, katkı paylarınızın mevzuatta belirtilen süreler içinde yatırıma yönlendirilmemesi,
• Mesafeli akdedilen emeklilik sözleşmenizde, sözleşmenin bütün şartlarının edindiğiniz tarihten itibaren 2 aylık cayma hakkınızın kullanılmasına olanak tanınmaması, cayma hakkınızın kullanımında size sözleşme kurulurken sunulan süreçten daha zor bir cayma süreci tasarlanması,
• Mevzuattan kaynaklanan haklarınızın (fon dağılımı değişikliği, emeklilik plan değişikliği, katkı tutarı değişikliği, ödemelere ara verme, emeklilik şirketini değiştirme, sistemden ayrılma, cayma vb.) emeklilik şirketi tarafından süresinde ve doğru olarak yerine getirilmemesi,

BES mevzuatında da katılımcının maddi kaybına neden olan bir durumun ortaya çıkması halinde hem idari hem de cezai koruma söz konusudur. BES mevzuatı katılımcının kayıpların giderecek birçok düzenleme içermektedir.

Tüketici haklarınızın ihlal edildiği hallerde, aşağıdaki adımları izlemeniz önerilir:

1.Adım: Öncelikle sözleşmenizin tarafı olan emeklilik şirketine tüketici haklarınızın ihlal edildiğine dair başvuruda bulunun. Başvurunuzu ilgili şirketin çağrı merkezi üzerinden veya e-posta, faks, posta yoluyla yazılı olarak yapabilirsiniz. Gerekçelerinizi iyi izah edin, elinizde bulunan haklılığınıza dayanak teşkil edecek belge ve bilgileri dilekçeniz ekine ekleyin. Hak ihlalinin giderilmesini talep edin.

Talebiniz karşılanmaz ise Bize Ulaşın bölümünden e-Devlet şifreniz ile giriş yaparak Kurumumuza veya Bilgi Edinme Hakkında Kanun çerçevesinde Hazine ve Maliye Bakanlığı, Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi’ne (CİMER) ilgili tüm bilgi ve belgeler ile birlikte başvurun. Başvurunuz çerçevesinde, emeklilik şirketiniz tarafından iletilen bilgi ve belgeler de değerlendirilerek nihai durum tarafların bilgisine sunulur. Dilekçe örneği için tıklayınız.

2.Adım: Şikâyetinize konu hak ihlali, 2024 yılı için yapılacak başvurularda değeri 104.000 TL (yüzdört bin) Türk Lirasının altında bulunan uyuşmazlıklarda, İl veya İlçe Tüketici Hakem Heyetleri görevlidir.  İl Tüketici Hakem Heyetleri il sınırları içinde, İlçe Tüketici Hakem Heyetleri ise ilçe sınırları içinde yetkilidir. Tüketici Hakem Heyeti kurulmayan ilçelerde Bakanlıkça o ilçe için belirlenen Tüketici Hakem Heyeti yetkilidir. Başvurular, tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu veya tüketici işleminin yapıldığı yerdeki Tüketici Hakem Heyetine yapılabilir; ancak, başvuru yapılabilecek ilçede Tüketici Hakem Heyetinin kurulmamış olması halinde, başvurular o ilçe kaymakamlığına yapılabilir. e-Devlet üzerinden veya bizzat başvurun; söz konusu meblağın üzerinde bir tutar söz konusu ise ilgili Tüketici Mahkemesine başvurun. Dilekçe örnekleri için tıklayınız.